Można powiedzieć, że Milcjades (310–314) miał farta. Za jego pontyfikatu Kościół uzyskał wolność wyznania, a mimo tego lokalizacja jego grobu nie jest znana[1]. Sam świadek „tryumfu chrześcijańskiego” nie odegrał w tym żadnej roli. Cesarz Konstantyn był bardzo dobrym politykiem. Wykorzystał moc rodzącego się chrześcijaństwa dla swoich politycznych celów. Przede wszystkim przejął nad kościołem swoja kontrolę. Papież oraz biskupi (kapłani) chcąc nie chcąc, musieli stać się dyplomatami. Cesarz stał się arbitrem w sporach doktrynalnych. Pierwszy spór pojawił się pomiędzy Donatem z Casa Nigra a biskupem Cecylianem. Cecylian nie zwrócił się do biskupa Rzymu, tylko do cesarza. Konstantyn sam skierował sprawę do Milcjadesa. On rozstrzygnął  konflikt na korzyść biskupa Kartaginy, a Donata potępił.

          Następca Milcjadesa Sylwester (314–335) w formie protestu nie uczestniczył w obradach (Sobór Nicejski) zainspirowanych przez cesarza. Konstantyn, zabójca swojej żony i syna oraz swoich przeciwników (Masencjusza, Licyniusza, syna Licyniusza) do końca życia pozostał poganinem. Na łożu śmierci (337) chrztu udzielił mu biskup heretycki (wyznawca arianizmu).

Biskup Marek (336) – ufundował bazylikę św. Marka i św. Sabiny.

Papież Juliusz (337–352) – po śmierci Konstantyna rola papieża wzrosła. Juliusz był pierwszym  biskupem Rzymu, wobec którego użyto tytuł „papieża”.

Papież Liberiusz (352–366) – przeciwstawiał się synowi Konstantyna Konstancjuszowi. Wybrano antypapieża Feliksa II (355–365). Liberiusz załamał się i prosił Konstancjusza o przywrócenie godności papieża. Lud przepędził Feliksa. Liberiusz do końca życia nie odzyskał autorytetu w oczach biskupów.

Papież Damazy (366–384) – po bratobójczych walkach (130 zabitych) został wyniesiony do godności papieża. Sam oskarżony przed sądem cesarskim wywalczył dekret mówiący, że kler podlegać będzie wyłącznie jurysdykcji kościelnej, władze cywilne ograniczą się do wspomagania biskupów Rzymu w wykonaniu ich wyroków. Na soborze rzymskich w roku 382 r. zostało ogłoszone, że Święty Kościół rzymski jest zwierzchnikiem wobec wszystkich innych, na mocy prymatu danego przez Pana: Ty jesteś Piotr (czyli Skała), i na tej Skale zbuduję Kościół mój (Mt 16,18). Damazy powierzył św. Hieronimowi przekład łaciński Pisma świętego (Wulgata).

          Papież ubierał się na wzór cesarzy w bogate stroje. Pojawiał się w lektyce (sedia gestatoria), wydawał uczty. Niejednokrotnie zbytek przewyższał świetność cesarskiego stołu. Św. Hieronim piętnował rzymski kler: wielu było takich, którzy kapłanami i diakonami zostali tylko po to, by z większą łatwością zbliżać się do dam.

Papież Syrycjusz (384–399) – zarezerwował słowo „papież” wyłącznie dla biskupa Rzymu, głowy całego Kościoła. Potwierdził prymat następcy Piotra.

Papież Anastazy I (399–401) – potępił herezję Orygenesa. W liturgii polecił słuchać Ewangelii w postawie stojącej.

Papież Innocenty (401–417) – syn papieża Anastazego I (399–401). Wzmocnił i skonsolidował papiestwo. Zakazał zawierania małżeństw biskupom, kapłanom i diakonom. Za jego pontyfikatu odbyły się ostatnie walki gladiatorów w amfiteatrze Tytusa.

Papież Zozymys (417–418).

Papież Bonifacy I (418–422) – dekrety sprzeczne z ewangelią: zakaz kobietom palenia kadzideł na ołtarzu oraz dotykania, prania szat liturgicznych; zakaz niewolnikom drogi kapłańskiej.

Papież Celestyn I (423–432) – pouczony przez biskupów afrykańskich co do  arogancji biskupa Rzymu: Zaliż tylko biskupi Rzymu dostąpić mogą łaski oświecenia Duchem Świętym, a wielkie zgromadzenie biskupów nie cieszy się nią?. Celestyn z pokorą przyjął nauczkę biskupów. Sobór w Efezie w 431 r. Ogłosił dogmat o Bożym Macierzyństwie Najświętszej Maryi Panny.

Papież Sykstus (432–440) –  przez pewien czas skłaniał się ku doktrynie Pelagiusza. Wielki budowniczy. Czy to nie jest kolejna dewiacja, uchybiająca Chrystusowi ideałowi życia w ubóstwie? (św. Hieronim). Rzym konkurował z bogatymi parafiami Wschodu.

Papież Leon Wielki (440–461) –  miał świadomość godności, która jawiła się jako służba i obowiązek. Walczył z herezjami manichejczyków, pelagianizmu.  Prawdopodobnie to za jego wstawiennictwie Rzym ocalał od najazdu Attyli. W tym czasie na dworze cesarskim działy się niebotyczne intrygi.  Papież Leon wymusił na Genseryku, królu Wandalów przyrzeczenie, iż nie pozwoli na rzeź ludności, a także oszczędzi trzy bazyliki.

Papież Hilary (461–468).

Papież Symplicjusz (468–483) – za jego pontyfikatu cesarstwo rzymskie przestaje istnieć w 476 r. Odoaker, wódz germański obwołuje się królem Italii.

Papież Feliks II (483–492) – Wschód i Zachód oficjalnie zrywają ze sobą. Schizma potrwa 35 lat. Feliks był synem kapłana. Przed pontyfikatem był ojcem rodziny (co najmniej dwoje dzieci). Jego wnuk zostanie papieżem Grzegorzem Wielkim[2].

Papież Gelazy (492–496) – po Leonie Wielkim drugi znakomity papież, obrońca prymatu rzymskiego, zdołał uwolnić się spod kontroli cesarza.