Kiedy w Grecji w VII wieku przed Ch. pojawili się pierwsi mędrcy Żydzi tracili swoją ojczyznę.  W 722 roku przed Chr. państwo północne Izraela zostało zajęte przez Asyryjczyków, a w 598 Babilończycy zdobyli Jerozolimę i z ich terenów  wysiedlono w niewolę ich mieszkańców.

       Okres niewoli zdawałoby się był czasem straconym. Tymczasem w tym okresie nastąpił okres redakcji Tory. Ezdrasz – kapłan żydowski jest uznawany za głównego redaktora pierwszych pięciu ksiąg Biblii. Dzięki swoim prerogatywom miał znaczący wkład w skompletowaniu i zachowaniu tekstu Starego Testamentu.

De facto, hagiografowie i twórcy końcowej  redakcji ST nie są dobrze znani.

       Podobnie jak w Grecji z omawianego okresu brak zachowanych danych historycznych, tak i niewiele jest informacji o żydowskich twórcach. Jedno można powiedzieć. Budziły się myśli, które wpłynęły na dalszych rozwój nauk humanistycznych (filozofii, teologii). Głównym problemem jaki sobie stawiali uczeni był najgłębszy fundament  i  zasada Wszechświata. Interesowali się tym co było na początku i z jakiej przyczyny wszystko zaistniało. Grecy myśliciele szukali prawd w przyrodzie. Żydzi skupiali się na Stwórcy.

       Pogańscy myśliciele także doszukiwali się w swych wywodach wątków ezoterycznych. Np. Tales z Miletu (624–547 przed Chr.),  operował pojęciem duszy, ale to pojęcie kojarzył z właściwościami (elektrostatycznymi materii) które doświadczał pocierając bursztyn. Anaksymander z Miletu (ok. 609–547 przed Chr.), uczeń Talesa dostrzegał bezkres Wszechświata, tak jakby sugerował konieczność jego powstania. Podał myśl ewolucji. Twierdził, że zwierzęta lądowe wywodzą się od zwierząt morskich, a człowiek z niższych gatunków zwierząt. Sugerował zakrzywienie Ziemi. U starożytnych myślicieli widać niepokój poznania. U Żydów wzrastała wiara o nadprzyrodzonym powołaniu Świata do istnienia. Heraklit z Efezu (ok. 540–480 przed Chr.) dopatrywał się sensowności stworzonego Świata. Twierdził, że światem musi kierować jakiś rozum, który nazwał logosem.

          Intelekt ludzki doszedł do takiego rozwoju, że mógł zderzyć się z prawdą istnienia Świata. Żydzi odczytali Prawdę darem odczytywania Prawdy w swoich zakamarkach duszy. Grecy siłą swojego intelektu. Jedno poznanie nie wyklucza drugiego. Bóg prowadzi ludzi różnymi drogami. Grecy nie mogąc sobie dać rady z odpowiedzią na wiele pytań powołali cały panteon bogów do istnienia. Każdego obdarzyli jakąś odpowiedzialnością. Żydzi ciesząc się swoją wiarą zaniedbali rozwój nauk przyrodniczych.

           Z oglądu historycznego zaczął się interesujący okres epistemologiczny. Jezus Chrystus odsłonił nowe spojrzenie na Stwórcę. Skrytykował żydowski ogląd Boga karzącego i ujawnił Boga miłującego. Zderzenie dróg poznawczych nastąpiło z chwilą powstania chrześcijaństwa i jego asymilacji w kulturze łacińskiej. Droga do poznania Prawdy została szeroko otwarta.

adres e-mail: p.porebski@onet.pl Prywatne konto bankowe SWIFT BPKOPLPW 13102026290000950200272633  https://zrzutka.pl/z/pawel1949