Jak słyszy się: «Bóg tak chciał»; «wszystko od Boga zależy», niektórzy zastanawiają się czy wszystko co się wydarza jest z góry przesądzone przez Boga, czy Bóg nie determinuje świata, którego stworzył i udzielił wolności istotom rozumnym?  Determinacja Boga odnosi się do przekonania, że Bóg ma jasno określone cele i zamiary wobec świata i ludzkości, które realizuje z pełną konsekwencją i niezmiennością.

          W chrześcijaństwie determinacja Boga jest często związana z Jego wszechwiedzą i wszechmocą. Oznacza to, że Bóg ma plan dla świata i każdego człowieka, a Jego wola jest nieodparta. Biblia mówi o Bożych planach, które są doskonałe i niezmienne: “Zamiar Pana trwa na wieki, zamysły serca jego przez wszystkie pokolenia” (Ps 33,11); “Wiele jest planów w sercu człowieka, lecz zamysł Pana się ostoi” (Ps 19,21). W teologii chrześcijańskiej, zwłaszcza w nauczaniu Augustyna z Hippony i Jana Kalwina, podkreśla się predestynację, czyli przekonanie, że Bóg z góry zna i decyduje o losie każdej osoby. W islamie determinacja Boga (arab. qadar) jest jednym z filarów wiary. Oznacza, że wszystko, co się dzieje, jest wynikiem woli Allaha. Koran podkreśla, że wszystko jest zapisane w “Lewe maḥfūẓ” (Tablicy Zachowanej): “Żadne nieszczęście nie spada na ziemię ani na was samych, które nie byłoby zapisane w Księdze, zanim je zrealizujemy. Zaprawdę, to jest łatwe dla Boga” (Koran 57,22). W judaizmie determinacja Boga jest rozumiana przez pryzmat przymierza między Bogiem a Izraelem. Bóg realizuje swoje obietnice i plany wobec narodu wybranego, co jest ukazane w Torze i prorokach: “Od początku ogłaszam przyszłość i od starożytności to, co jeszcze się nie stało, mówię: Mój zamysł się ziści i spełnię wszelką moją wolę” (Iz 46,10).

          W rozważaniach powołam się na Pierwszą Księgę Samuela.

“Pan jest Bogiem wszechwiedzącym: … Pan daje śmierć i życie,
wtrąca do Szeolu i zeń wyprowadza. … Do Pana należą filary ziemi:
na nich świat położył.” (1 Sm 2,3–8) . W przywołanych zdań wynika, że wszystko jest w gestii Boga. Bóg nie jest ograniczony czasem ani przestrzenią i Jego wszechwiedza obejmuje przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. On wszystko wie, On stworzył prawa (filary), które Świat organizują. Te wersety podkreślają, że Bóg ma absolutną kontrolę nad wszystkim, co istnieje.

          “Bo nie [swoją] siłą człowiek zwycięża. ” (1 Sm 2,9). Można odczytać, że człowiek ma niewiele do powiedzenia. Jak należy rozumieć wolność, która jest człowiekowi dana?

        Wszystko co jest dziełem Boga jest absolutnie doskonałe. Można by rzec, że jest wzorem do naśladowania. Świat nadprzyrodzony ze względu na wartości absolutne, jednoznaczne, jest niemal matematyczny, wzorcowy. Bóg stwarza człowieka na swoje podobieństwo, tym samym chce, aby człowiek był również doskonały.  

           Bóg będąc w przestrzeni divinum (boskiej) stwarzając Świat, dopuszcza świat doskonały (sacrum), który można nazwać nadprzyrodzonym i światem ludzkim (profanum), w którym dopuszcza odstępstwo od norm idealnych, gdzie  istnieje grzech i niedoskonałość. W jednej, jak i w drugiej ma wszelaką władzę.

          W świecie rzeczywistym funkcjonuje losowość zdarzeń; “a to, co się stało, było przypadkiem.» ” (1 Sm 6,9).  Można dostrzec, że nie wszystko jest z góry przesądzone.

          Determinacja Boga w przestrzeni nadprzyrodzonej polega na tym,  że nie dopuszcza profanum.

          W przestrzeni rzeczywistej determinacja Boga dotyczy zdarzeń losowych, niezależnych od człowieka. Losowość zdarzeń może sugerować, że niektóre rzeczy dzieją się niezależnie od bezpośredniej woli Boga, ale wciąż pozostają pod Jego Opatrznością.

          Klasyczna teologia chrześcijańska, na przykład św. Augustyn i św. Tomasz z Akwinu, podkreśla, że wszechwiedza Boga nie jest równoznaczna z determinowaniem wszystkich wydarzeń w sposób mechaniczny. Uważali oni, że

wolność człowieka współistnieje z Bożą wszechwiedzą. Bóg zna przyszłość, ale jednocześnie daje człowiekowi wolność wyboru. W tej przestrzeni człowiek ma możliwość realizacji siebie według własnej woli.  Ograniczają go tylko warunki egzystencjalne. Człowiek ma możliwość wyboru między dobrem a złem, co oznacza, że może zbliżać się do Boga lub od Niego oddalać.

          W perspektywie eschatologicznej   ostateczne zjednoczenie z Bogiem wymaga od człowieka dążenia do boskiej doskonałości, co jest trudne w świecie profanum. Jednakże, ofiara Jezusa umożliwia człowiekowi osiągnięcie świętości mimo jego niedoskonałości. Akceptacja Boga i Jego oczekiwań jest warunkiem uczestnictwa w życiu wiecznym. W tym kontekście, determinacja Boga wyraża się w ustanowieniu zasad i ideałów, które człowiek powinien naśladować, ale pozostawia mu wolność wyboru drogi, którą chce podążać.

           Bóg daje człowiekowi wolność, aby mógł on samodzielnie wybierać swoją drogę. Ta wolność jest zarówno darem, jak i odpowiedzialnością. Człowiek, wybierając zgodnie z wolą Boga, może osiągnąć świętość, natomiast wybierając własną drogę musi się liczyć z trudnościami i niedoskonałością świata profanum. Wybory dokonywane przez człowieka mogą prowadzić do niedoskonałości i grzechu, co jest naturalnym ryzykiem związanym z posiadaniem wolności. Bóg nie opuszcza świata, ale przez Chrystusa daje ludziom możliwość powrotu do świętości. Wolność w teologii chrześcijańskiej nie jest jedynie możliwością wyboru, ale również powołaniem do podążania za Bożym planem.

          Gdy wybiera się własną drogę trzeba liczyć z wybojami i niedoskonałością rzeczywistości (jego losowością). Konsekwencją jest, że aby połączyć się z Bogiem musi zbliżyć się do boskiej doskonałości, ale zarazem, to nie jest możliwe z racji profanum Świata. Ten brakujący szlif duszy otrzymuje w darze z Ofiary Jezusa, która umożliwia człowiekowi osiągnięcie świętości mimo jego niedoskonałości. Ostateczne zjednoczenie z Bogiem wymaga akceptacji Jego daru i zasad, które ustanowił.

          Wolność w teologii chrześcijańskiej nie jest tylko możliwością wyboru, ale również powołaniem do podążania za Bożym planem. Wybory człowieka mają konsekwencje, ale dzięki łasce Boga, nawet upadki mogą prowadzić do wzrostu duchowego i ostatecznego zjednoczenia z Nim.

          Wolność człowieka, choć ograniczona przez warunki egzystencjalne i losowość, jest fundamentalnym aspektem relacji między Bogiem a człowiekiem. Bóg daje człowiekowi możliwość wyboru i wzywa go do dążenia do doskonałości, wspierając go w tym procesie swoją łaską i miłością.