Głównym bohaterem księgi jest Nehemiasz – podczaszy króla Artakserksesa (I lub II). Do Nehemiasza przebywającego na dworze perskim docierają informacje o Żydach, którzy pozostali w Jerozolimie oraz o obrazie miasta i świątyni. Jerozolima leży w gruzach, a świątynia nie odgrywa już szczególnej roli w życiu społeczności. Nehemiasz ma głębokie poczucie solidarności z rodakami. Jego pozycja na dworze zobowiązuje go do podjęcia działań dla ratowania rodaków ocalałych z niewoli. Nehemiasz modlitwą pragnie uzyskać przychylność Boga. Prosi króla o pozwolenie na podróż do Jerozolimy. Nehemiasz nie waha się prosić także o eskortę i odpowiednie dokumenty niezbędne do odbudowy miasta i świątyni. Jest on człowiekiem bardzo roztropnym. Po powrocie do Jerozolimy przystępuje do prac nad odbudową murów obronnych. Pierwsze poczynania są bardzo dyskretne i ostrożne. Sam dokonuje przeglądu stanu murów pod osłoną nocy. Dopiero po zebraniu właściwej dokumentacji ma odwagę przedstawić mieszkańcom plan odbudowy.  Mimo wielu przeciwności, udaje mu się odbudować miasto. Było to możliwe dzięki sprawnej organizacji pracy, zaangażowaniu i pomocy Bożej. Następuje odnowienie Przymierza z Bogiem. W dzień pokuty: “stojąc wyznawali swoje grzechy i wykroczenia swych ojców, […] wyznawali swe grzechy klęcząc przed Panem, Bogiem swoim”  (Ne 9,2–3).

          Nehemiasz organizuje życie od nowa. Organizacja życia społecznego wokół świątyni i nieustannego sprawowania w niej kultu zgodnego z Prawem czynią z Jerozolimy miasto święte. Bohater przywrócił porządek prawny (szabat). Gwałtownie reagował wobec lekceważenia zakazu zawierania małżeństw mieszanych. Niejednokrotnie był to jego osobisty wysiłek, a nie głos wspólnoty. Umiał on wykorzystać swój bezsporny autorytet także do egzekwowania przepisów religijnych.