Już około 10 tysięcy lat p.n.e. (w neolicie) ludzie posiadali rozległą wiedzę o otaczającej ich przyrodzie. Potrafili wykorzystywać ją w praktyce, co doprowadziło do rozwoju technologii – hodowli zwierząt, zakładania stałych osad oraz uprawy roślin. Udomowiono psy, owce i kozy, a narzędzia kamienne stawały się coraz bardziej zaawansowane.

          Oprócz rozwoju technologicznego i społecznego równie istotny był rozwój duchowy człowieka. Obserwując naturę i rozważając sens istnienia, ludzie dochodzili do przekonania o istnieniu wyższej Siły – Przyczyny Sprawczej wszystkiego, co istnieje. W wielu kulturach pojawiały się zaczątki religii, wyrażające przekonanie o szczególnym miejscu człowieka w porządku świata. Religie te kształtowały się niezależnie od siebie, w różnych częściach świata i w odmiennych cywilizacjach.

          Znamienne jest to, że już od najdawniejszych czasów wierzono w życie po śmierci – jakby wiara ta była odwiecznie wpisana w ludzką świadomość. Przekonanie to przynosiło ludziom ukojenie i motywację do działania. Bez poczucia sensu i celu istnienia życie istot rozumnych mogłoby wydawać się pozbawione znaczenia.

          Wiara w istnienie Przyczyny Sprawczej, pod wpływem ludzkich obaw i potrzeb, przeradzała się z czasem w politeizm, w którym bogom niższego szczebla przypisywano różnorodne role i moce. Wzorem dla tych wyobrażeń było ludzkie życie – ten proces można określić mianem antropogenezy religijnej.

          Około 2 tysięcy lat p.n.e., w Mezopotamii, Przyczyna Sprawcza objawiła swoje istnienie, przekazując plemieniu (lub plemionom) izraelskiemu, że istnieje tylko jeden Bóg. W kontekście dominującego wówczas politeizmu był to akt rewolucyjny. Po okresie przyjęcia tej idei postanowiono spisać tę radosną nowinę. Redakcja świętej księgi trwała około tysiąca lat. Wiedza objawiona – przekazana hagiografom w duchowych natchnieniach – została zobrazowana w postaci historii plemion semickich oraz działania Przyczyny Sprawczej. Opierano się przy tym na tradycji, historii i zapisach ludów tamtych czasów (stąd tak wiele obcych naleciałość w PŚ).

          Przyczyna Sprawcza została nazwana różnie: Jahwe, Elohim, Bóg, Pan… Pojawili się wyznawcy tej idei, którzy przyjęli na siebie odpowiedzialność za przekazywanie objawienia Bożego. Ci, którzy przyjmowali to przesłanie, byli uznawani za wierzących. Tak narodziła się judaistyczna wiara monoteistyczna. Z czasem depozytariusze tej wiary przekształcili się w instytucję religijną – Kościół. Ten moment można postrzegać jako radosny, ponieważ dawał wspólnocie strukturę, ale zarazem bolesny dla samej idei, która z biegiem czasu zaczęła tracić swoją pierwotną czystość. Instytucje ludzkie mają bowiem tendencję do skupiania się na własnych interesach. W miarę upływu czasu idea schodzi na dalszy plan, a działania pozorowane mogą jej tylko zaszkodzić. Wierni, z powodu ludzkich słabości i niedoskonałości, często bezrefleksyjnie przyjmują to, co się im przekazuje. W ten sposób instytucja zyskuje nad nimi władzę, porządkuje ich życie i prowadzi do posłuszeństwa.