Postrzeganie pozazmysłowe (ESP) to rzekoma zdolność odbierania informacji w sposób wykraczający poza tradycyjne zmysły – wzrok, słuch, dotyk, węch i smak. Zwolennicy istnienia tego zjawiska twierdzą, że pozwala ono „wiedzieć” lub odczuwać coś, mimo braku bezpośredniego kontaktu ze światem zewnętrznym.
Najczęściej ESP bywa utożsamiane z intuicją lub przeczuciem. Przykładem może być sytuacja, gdy ktoś nagle odczuwa niepokój o bliską osobę, mimo że nic na to racjonalnie nie wskazuje. Inne formy postrzegania pozazmysłowego to m.in. telepatia (czytanie w myślach), jasnowidzenie (widzenie rzeczy lub zdarzeń niewidocznych dla innych) czy prekognicja (przewidywanie przyszłości).
Z naukowego punktu widzenia ESP budzi wiele kontrowersji. Przeprowadzono liczne eksperymenty mające na celu zbadanie tego zjawiska, jednak dotychczas nie udało się uzyskać jednoznacznych, powtarzalnych wyników. Dlatego większość naukowców uznaje ESP za niepotwierdzone empirycznie, a niekiedy wręcz za przejaw myślenia pseudonaukowego.
Nie zmienia to faktu, że relacje o zjawiskach uznawanych za pozazmysłowe są powszechne i często szczegółowo opisywane. Wiele z nich można wyjaśnić racjonalnie – jako efekt intuicji, zbiegu okoliczności, czy działania podświadomości. Przykładowo: bliska więź emocjonalna może sprawiać, że dwie osoby synchronizują swoje myśli lub działania – co tłumaczy, dlaczego siostra dzwoni dokładnie w chwili, gdy brat o niej myślał. Psychologia potrafi także wyjaśnić, jak nieuświadomione informacje mogą prowadzić do trafnych przeczucia bez udziału „magicznych” sił.
Zjawiska takie jak prekognicja czy jasnowidzenie bywają również opisywane w kontekście pracy służb specjalnych lub policji. Choć media chętnie relacjonują przypadki, w których osoby rzekomo obdarzone ESP pomagają w śledztwach, nie ma dowodów, by ich pomoc była skuteczniejsza niż przypadek.
Dla wielu osób intuicja i przeczucia stanowią jednak istotne narzędzie podejmowania decyzji. Należy jednak odróżnić intuicję – zjawisko znane i badane naukowo – od postrzegania pozazmysłowego, które wciąż pozostaje poza granicami potwierdzonej wiedzy.
Niektóre zjawiska uznawane za paranormalne wciąż nie zostały w pełni wyjaśnione przez naukę. Warto jednak podchodzić do nich z otwartym, ale krytycznym umysłem – rozróżniając to, co możliwe do zbadania, od tego, co pozostaje jedynie przekonaniem lub osobistym doświadczeniem.