Księga Aggeusza powstała w 520 r. przed Chr., w epoce powygnaniowej. Jerozolima leżała w ruinie po zburzeniu przez Babilończyków (586 przed Chr.), Księga Aggeusza, choć krótka, jest jednym z najbardziej żywych świadectw prorockich po powrocie Żydów z niewoli babilońskiej. Prorok Aggeusz pojawia się w dramatycznym momencie historii: lud Izraela powrócił do Jerozolimy, ale po początkowym entuzjazmie panowało rozczarowanie i zniechęcenie. Świątynia, symbol obecności Boga, wciąż była w ruinie, a lud zajmował się głównie własnym codziennym życiem. W tym kontekście prorok staje się głosem Bożego upomnienia i zachęty, przywołując wspólnotę do działania i odnowy duchowej.
Aggeusz nie poucza w abstrakcyjny sposób – jego przesłanie jest konkretne i praktyczne. Prorok wzywa do odbudowy świątyni, bo to nie tylko sprawa murów i kamieni, lecz przede wszystkim znak relacji między Bogiem a ludem. Jego słowa są bezpośrednie, czasem niemal oskarżycielskie: ludzie zajmują się własnymi sprawami, podczas gdy ich duchowa odpowiedzialność pozostaje zaniedbana. W narracji księgi widzimy kontrast między marazmem codzienności a Bożą obietnicą błogosławieństwa – ten kontrast napina całą opowieść i nadaje jej dramatyzm.
Księga Aggeusza ukazuje też subtelny mechanizm zachęty: Bóg obiecuje, że wysiłek ludu nie będzie daremny, a odbudowa świątyni przyniesie obfite błogosławieństwo. To przesłanie nadziei i mobilizacji sprawia, że księga staje się nie tylko tekstem historycznym, ale także uniwersalną lekcją o znaczeniu priorytetów duchowych i wspólnotowej odpowiedzialności. Aggeusz pokazuje, że Boża obietnica działa w harmonii z ludzkim działaniem – że wiara wymaga czynu, a czyn przynosi Boże błogosławieństwo.
Styl księgi jest poetycko-protokolarny, pełen wezwań i pytań retorycznych. Prorok zwraca się bezpośrednio do ludu i do przywódców, budując napięcie między ich biernością a koniecznością działania. To narracja, która angażuje emocjonalnie: czuć niepokój, nadzieję i motywację do odnowy.
Księga Aggeusza pozostaje więc przesłaniem aktualnym dla każdej społeczności: przypomina o znaczeniu duchowych fundamentów życia, o konieczności pracy nad tym, co trwałe, oraz o tym, że prawdziwa odnowa zaczyna się od posłuszeństwa i współpracy z Bożą wolą. To opowieść o mobilizacji, nadziei i sile, która rodzi się, gdy człowiek i wspólnota podejmują trud odbudowy tego, co zostało zniszczone.
Krytycznie patrząc, tekst jest monotematyczny i pragmatyczny. Brakuje głębokiej poetyckiej metaforyki czy bogactwa obrazów typowych dla wcześniejszych proroków. Egzegeci zwracają uwagę, że język Aggeusza jest prosty, czasem suchy, co sugeruje raczej funkcję kaznodziejską niż literacką.
