Talmud (hebr. studiowanie, nauka) to klasyczny podręcznik (katechizm) żydowskiej pobożności. Został napisany językiem judeo-aramejskim. Składa się z dwóch części: Miszny i Gemary. Miszna to zbiór, początkowo ustnych, a następnie listownych odpowiedzi rabinów wiernym, którzy zapytywali jak interpretować praktycznie określone zapisy zawarte w Torze. Natomiast Gemara stanowi bardzo obszerny komentarz do poszczególnych fragmentów Miszny, jeszcze bardziej precyzyjnie ustalający właściwe zachowanie pobożnego Żyda w danej sytuacji. Gemara powstawała w dwóch największych żydowskich ośrodkach teologicznych, stąd istnieją dwa Talmudy: Talmud Jeruszalmi (Jerozolimski, zwany też Palestyńskim, rzadziej Talmudem Ziemi Izraela) i Talmud Bawli (Babiloński), przy czym ten drugi jest obszerniejszy i uważany za ważniejszy.  Talmud jest komentarzem do biblijnej Tory, w którym wyjaśniono jak przestrzegać prawa zawartego w Torze w warunkach, jakie zapanowały wśród Żydów wypędzonych z Palestyny w II w. n.e. Talmud jest uporządkowanym zbiorem praw religijnych, opartych na rozważaniach rabinów żyjących między III w. p.n.e. a VI w. n.e. Ścisłe przestrzeganie wielu nakazów mojżeszowych zapisanych w Torze nie było technicznie wykonalne po zburzeniu Świątyni Jerozolimskiej i dlatego rabini musieli ustalić wiążące dla wszystkich żydów religijne zasady życia w warunkach wygnania. Talmud był przez całe wieki i jest obecnie głównym odniesieniem, do którego odwoływali się i nadal się odwołują rabini na całym świecie, rozstrzygając rozmaite spory i przystosowując prawo religijne do współczesnych warunków życia. Talmud jest księgą otwartą. Judaizm reformowany i judaizm humanistyczny traktują Talmud jako bardzo ważny dokument historyczny judaizmu. Jednocześnie jednak poddają go współczesnej krytyce. Traktują go raczej jako wskazówkę, a nie ostateczny autorytet. Dotyczy to przepisów koszerności, etyki seksualnej itd.          Żydzi skłaniali się do poglądu, że zbawienie osiąga się raczej przez uczynki niż wiarę. Żydowski teolog, filozof i lekarz Majmonides (1135–1204) negował przepisy zawarte w Talmudzie i midraszach, sprzeczne z wiedzą medyczną lub zależne od zabobonnej wiary w demony.

          Talmud był na indeksie. Pierwszy zakaz czytania Talmudu wydał cesarz Justynian I Wielki, a następnie papież Grzegorz IX. W 1242 spalono liczne Talmudy w Paryżu, w 1264 w Hiszpanii po raz pierwszy “ocenzurowano” Talmud w miejscach gdzie obrażał chrześcijan. Sobór trydencki zakazał publikacji Talmudu z “miejscami bezbożnymi”. Talmud pozostał w indeksie do końca XIX w., ostatecznie uchylono zakaz w 1962.

Talmud zawiera wiele cennych aforyzmów i zasad zyciowych. Poniżej kilka z nich.

Bóg nie stworzył niewiasty z głowy mężczyzny, aby mu rozkazywała, ani z jego nóg, aby była jego niewolnicą. Stworzył ją z boku, aby była bliska jego serca.

Tak, napisano bowiem: «Wobec czystego i ty bądź czysty, ale z przewrotnym postępuj według jego przewrotności».

Jeden dobry uczynek sprowadza drugi, tak samo jak grzech jeden sprowadza drugi