Królestwa Izraela i Judy, choć wyrastały z tego samego pnia, rozwijały się oddzielnie i w innych kierunkach. Ich relacje układały się różnie – od przyjaznych stosunków w okresie panowania Omrydów w Izraelu, po otwarte wojny.
Królestwo Izraela z braku dostępu do świątyni Jerozolimskiej organizował sobie własny świat sakralny. Pozbawione ciągłości i nadzoru głównej linii teologicznej judaizmu zbaczało z drogi Pana. Pojawiły się oznaki bałwochwalstwa. Micheasz był światkiem rozkładu religijnego królestwa północnego.
Prorok Micheasz prorokował współcześnie z prorokiem Izajaszem, za czasów panowania króla Jotama (740–736), Achaza (736–716) i Ezechiasza (716–687). Podobnie jak Amos Micheasz był rolnikiem. Pochodził z Moreszet. Księga rozpoczyna się przerażającą teofanią w dwóch królestwach: Jerozolimie i Samarii. “Wszystko to z powodu występku Jakuba i grzechów domu Judy. Jaki występek Jakuba? Czy nie Samaria? Co za grzech domu Judy? Czy nie Jeruzalem?” (Mi 1,5). Bóg otwiera proces przeciwko grzechom bałwochwalczym: “Wszystkie jej bożki będą potłuczone i cały jej dorobek w ogniu spalony. Wszystkie jej posągi rozbiję w gruzy, bo z zapłaty nierządnicy są zgromadzone i w zapłatę nierządnicy się obrócą” (Mi 1,7). Grozi bogaczom, którzy wywłaszczają gospodarzy z ich domów i z całego dobytku: “Gdy pożądają pól, zagarniają je, gdy domów – to je zabierają; biorą w niewolę męża wraz z jego domem, człowieka z jego dziedzictwem” (Mi 2,2). Tym praktykom sprzeciwia się sam Bóg. Ludzie niedowierzają prorokowi. Będzie on zmuszony wielokrotnie powtarzać swe proroctwa.
Micheasz zapowiada przyjście na świat Mesjasza i Jego królestwa: “A ty, Betlejem Efrata, najmniejsze jesteś wśród plemion judzkich! Z ciebie mi wyjdzie Ten, który będzie władał w Izraelu, a pochodzenie Jego od początku, od dni wieczności. Przeto [Pan] wyda ich aż do czasu, kiedy porodzi mająca porodzić” (5,1–2; por. Iz 2,2– 4; 7–11). Dwa teksty stosuje NT: “A ty, Betlejem Efrata,
najmniejsze jesteś wśród plemion judzkich! ” (Mi 5,1) w Mt 2,6 i J 7,42). oraz
“Bo syn znieważa ojca, córka powstaje przeciw swej matce, synowa przeciw swej teściowej: nieprzyjaciółmi człowieka są jego domownicy” (Mi 7,6) w Mt 10,36 i Łk 12,53).
Prorok sprzeciwia się stawianiu stel i oddawaniu im czci. Widzi w tym zagrożenie dla kultu Boga Jahwe: “wytracę spośród ciebie rzeźby twoje i stele i już nie będziesz oddawać pokłonu dziełom swoich rąk” (Mi 5,12). Podobnego zdania był prorok Ozeasz (Oz 10,1–2; por Pwt 7,5).
Ludu mój, cóżem ci uczynił? Czym ci się uprzykrzyłem? (Mi 6,3). Tekst, znany też z pieśni wielkanocnej, przekazuje skargę Pana do swojego ludu.
Z czym stanę przed Panem (Mi 6,6). Pytanie to powinien zadać sobie każdy z nas.
“Czegoż żąda Pan od ciebie, jeśli nie pełnienia sprawiedliwości, umiłowania życzliwości i pokornego obcowania z Bogiem twoim?” (Mi 6,8). Tekst przytaczany w Talmudzie z aprobatą jako reprezentujące zasadniczy trzon judaizmu. Żydzi skłaniali się do poglądu, że zbawienie osiąga się raczej przez uczynki niż wiarę.
Według dzisiejszej wiedzy dzisiejszy układ księgi pochodzi zapewne od późniejszego redaktora księgi (może z czasów niewoli babilońskiej). Dodatek liturgiczny Mi 7,19n napisał autor po wygnaniu babilońskim (wstęp do księgi). Księga Micheasza jest przykładem formowania się Biblii przez kilka stuleci pod potrzeby historyczne.
