Cesarstwo rzymskie upadło, a Kościół zyskał nowe oblicze. Stał się instytucją, ośrodkiem władzy i centrum kultury. Okres charakteryzuje się twardymi warunkami materialnymi. Obok wspaniałych budowli, rozwoju myśli i kultury człowiek wtłoczony w społeczność, borykający się z nędzą i głodem.

          W V wieku Teodoryk Ostrogotów próbuje wykorzystać resztki osiągnięć cywilizacji rzymskiej i kontynuować działalność kulturotwórczą. Kasjador (ok. 480–573) założył klasztor w którym mnisi przepisywali stare rękopisy.

           Boecjusz (ok. 480–524/525) stał się wybitnym filozofem i teologiem chrześcijańskim swoich czasów. Przypomniał dzieła Arystotelesa. Udało mu się przetłumaczyć jedynie dzieła logiczne. Zestawił wiedzę zawartą w starożytnych traktatach. Jego pisma były kopalnią wiedzy średniowiecznej w wielu dziedzinach nauk.  Utrwalał wiarę chrześcijańską. Głosił: połącz, jeżeli możesz, wiarę i rozum. Wstąpił na służbę Teodoryka. Niestety wzajemna nieufność przyczyniła się do jego stracenia[1].

          W Hiszpanii działał Izydor (565–636) biskup Sewilli. Jego dzieło ma charakter encyklopedii. Warto przytoczyć słowa mówiące o nim: Przed śmiercią kazał zanieść się do katedry i w obecności biskupów sufraganów (pomocniczych), kapłanów i ludu zdjął swoje szaty biskupie, a wdział pokutny wór, głowę posypał popiołem i zalany łzami odbył spowiedź publiczną. Błagał, by mu odpuszczono jego przewiny i zaniedbania, i by się za niego modlono. Potem przyjął Komunię Świętą i pożegnał się ze wszystkimi pocałunkiem pokoju. Zaniesiony do swojej izby, zmarł po 4 dniach, w wieku 82 lat (wikipedia). W 711 r. Najazd Arabów na Hiszpanię przerwał rozwój życia kulturalnego.

          W Hiszpanii działał Izydor (565–636) biskup Sewilli. Jego dzieło ma charakter encyklopedii. Warto przytoczyć słowa mówiące o nim: Przed śmiercią kazał zanieść się do katedry i w obecności biskupów sufraganów (pomocniczych), kapłanów i ludu zdjął swoje szaty biskupie, a wdział pokutny wór, głowę posypał popiołem i zalany łzami odbył spowiedź publiczną. Błagał, by mu odpuszczono jego przewiny i zaniedbania, i by się za niego modlono. Potem przyjął Komunię Świętą i pożegnał się ze wszystkimi pocałunkiem pokoju. Zaniesiony do swojej izby, zmarł po 4 dniach, w wieku 82 lat (wikipedia). W 711 r. Najazd Arabów na Hiszpanię przerwał rozwój życia kulturalnego.

          W Anglii i Irlandii działał św. Patryk (385/389–461). Ewangelizował  północną, środkową i zachodnią część wyspy. Założył wiele kościołów, i m.in. katedrę i klasztor w Armagh (444). Podobno czynił cuda, które przyczyniły się do nawrócenia Irlandczyków.

          Powoli zanika katechumenat i rozpowszechnia się chrzest dzieci. Zanika też publiczna pokuta. Pojawia się jednak tendencja do wszelkiego rodzaju nakazów i zakazów kościelnych. Przynależność do kościoła jest uzależniona od ich przestrzegania. W końcu wprowadzono dla niepokornych chłostę (dla poddanych – chłopów), kary pieniężne (dla ludzi wolnych).