Papież Grzegorz II (1073–1085) – wybrany spontanicznie podczas ceremonii pogrzebowej papieża Aleksandra II. Wybitna postać historyczna i polityczna. Zagadkowy umysł przejawiający dobre i złe cechy. Przez Kościół chełpiony (wywyższany), wyświęcony. Wybrany przez lud i przez kardynałów. Był ówczesnym celebrytą, gwiazdą, osobą znaną i szanowaną. Dążył do władzy absolutnej. W programie Dictatus Pape z marca 1074 umieścił 27 zdań określających jego wizję. Wśród nich są zapisy kontrowersyjne, np.
– Książęta winni całować stopy papieża.
– Nikt nie ma prawa go sądzić.
– Kościół rzymski nigdy nie zbłądził i, zgodnie ze świadectwem Biblii, nigdy nie zbłądzi.
Papież był znany z obsesyjnej nieprzychylności do cesarza Henryka IV. Instynkt polityczny nakazał mu wstrzymać się z przyjęciem sakry dopóki nie przyjedzie wysłannik cesarski. Nie chciał cesarza prowokować. Był doskonałym graczem politycznym. Mając za sobą ogromną moc autorytetu wydał wojnę wszystkim duchownym, którzy zdobyli swój urząd w następstwie symonii. Pod karą ekskomuniki nakazał im składanie urzędów. Nakłaniał lud, aby nie uczestniczył w mszach celebrowanych przez żonatych kapłanów. Podejrzanych biskupów niemieckich o sprzyjanie cesarzowi wyklął, co odebrane zostało jako prowokacja. Rozpoczęła się wojna o inwestyturę (feudalna zależność, nadawanie dóbr wasalowi i wymaganie przysięgi wierności seniorowi przez wasala). Wobec papieża zaczęło gromadzić się czarne chmury. Niektórzy kardynałowie nie mogli pogodzić się z samowładztwem Grzegorza VII. W 1075 został siłą zatrzymany i uwięziony. Lud przypuścił szturm i uwolnił papieża. Zaczęła się jawna wojna z cesarzem. Cesarz posądzał go zagarnięcie cesarskich posiadłości i nieobyczajność z hrabiną Matyldą. Papież w czasie uroczystej modlitwy przeklął Henryka IV. Została ona odebrana jako przekleństwo Boże. Henryk IV jako pokutnik spotkał się z papieżem na neutralnym gruncie. Papież jako kapłan nie mógł otrącić pokutnika. Henryk IV odzyskał autorytet. Ruszył ku Rzymowi zabierając ze sobą wybranego antypapieża Klemensa III (1080–1100. Po drodze wzmocnił się przez liczne wojska wrogie papieżowi. Papież skrył się w twierdzy Kanossy. Henryk nie chciał niszczyć papieża (nie chciał dostarczać przeciwnikom argumentów), ale zmusił go do ugody. Henryk zastosował manewr taktyczny. Ponownie wystąpił w roli pątnika (boso w prostych szatach). Stał na mrozie przed bramą fortecy w Kanossie czekając na przyjęcie przez papieża. Po trzech dniach papież zmuszony był ustąpić. Pozwolił ucałować swe stopy przez króla. Papież udzielił mu absolucji (rozgrzeszenia) i ucałował na znak pokoju. Henryk IV powrócił do Niemiec jako zwycięzca. Wrogowie papieża żałowali, że Henryk nie skorzystał z okazji pozbycia się papieża. Papież korzystając z niedopełnienia przez Henryka IV przyrzeczeń złożonych w Kanossie ponownie go ekskomunikował.
Kardynałowie z dystansem odnieśli się do ekskomuniki. Papież zaczął tracić zwolenników. Henryk ruszył zbrojnie na Rzym. Po czterdziestodniowym oblężeniu wycofuje się, aby podejmować kolejne próby. Mury Rzymu były potężne. Zostały pokonane. Papież ukrył się w zamku świętego Anioła. Normanowie przybyli z odsieczą. Król Normanów pozwolił swoim żołnierzom splądrować Rzym. Rzymianie byli zrozpaczeni skalą zniszczenia. Nienawiść papieża Grzegorza VII do Henryka przyniosła pyrrusowe zwycięstwo. Papież pozbawiony sojuszników zmuszony został do ucieczki. Zmarł w Salermo. Po pięciu wiekach później, papież Paweł V uznał zasługi Grzegorza VII i go kanonizował.
Papież Grzegorz VII przed śmiercią rzekł: miłowałem sprawiedliwość i nienawidziłem nieprawości. Cel jednak nie uświęca środki.
Póki co na Lateranie rządził antypapiez Klemens III (1080–1100). Elekcja papieża trwała prawie rok. Kandydat kardynałów Dezyderiusz, opat Monte Casino nie chciał przyjąć tiary. Został niejako do tego zmuszony. Przyjął imię Wiktor III.
Papież Wiktor III (1086–1087) – bronił się przed urzędem papieskim. Starał się złagodzić konflikt z cesarzem Henrykiem IV. Zmarł po pięciu miesiącach pontyfikatu.
