Księga Abdiasza, choć najmniejsza w całym Starym Testamencie — zaledwie 21 wersetów — jest gęsta od treści, napięcia i teologicznego znaczenia. Można ją czytać jak krótki, ale mocny manifest prorocki, który w kilkunastu zdaniach rysuje dramat starożytnej wrogości, boskiej sprawiedliwości i nadziei na przyszłe odkupienie.

          Akcja tej proroczej wypowiedzi koncentruje się na konflikcie między Izraelem a Edomem. Edomici, potomkowie Ezawa, byli bliskimi krewnymi Izraelitów, a mimo to w momencie, gdy Jerozolima upadła (najpewniej podczas najazdu babilońskiego w VI w. przed Chr.), nie tylko nie okazali pomocy, ale wykorzystali klęskę braci, by ich ograbić, a nawet wydawać uciekinierów w ręce wroga. Ten moralny i braterski upadek staje się głównym punktem oskarżenia Abdiasza.

          Narracja proroka ma dwie wyraźne warstwy. Pierwsza jest sądem — Bóg ogłasza, że pycha Edomu, ufność w niedostępne góry i sojusze, stanie się jego zgubą. Prorok używa tu obrazów zaskakująco plastycznych: Edom zostanie obrabowany jak dom przez złodziei, ogołocony jak winnica po zbiorach, z której nie zostanie żadne grono. To język pełen ironii i nieuchronności, pokazujący, że nawet „bezpieczne” twierdze ludzkiej potęgi są kruche wobec wyroku Bożego.

          Druga warstwa ma wymiar uniwersalny: „Dzień Pana” — zapowiadany moment, w którym Bóg osądzi wszystkie narody. W tym kontekście Edom staje się symbolem wszelkiej wrogości wobec ludu Bożego. Zło, które inni wyrządzili, powróci do nich jak odbite echo; miara, którą mierzą, zostanie im odmierzona. Ale ostatnie wersety kierują wzrok ku przyszłości — Syjon ma być miejscem wybawienia, królestwo będzie należeć do Pana, a sprawiedliwość zatriumfuje.

          Księga Abdiasza jest więc nie tylko lokalną kroniką konfliktu, ale miniaturą wielkiego przesłania biblijnego: Bóg widzi niesprawiedliwość, nawet jeśli wydaje się ona chwilowo korzystna dla sprawców; Jego sąd jest pewny, a nadzieja dla Jego ludu jest nierozerwalnie związana z Jego panowaniem. Ta najmniejsza księga prorocka działa jak igła — mała, ale przenikliwa, przeszywająca sumienie i pamięć historyczną, by przypomnieć, że pycha, zdrada i obojętność wobec cierpienia innych zawsze niosą konsekwencje.

         Księga Amosa to jeden z najbardziej przejmujących głosów prorockich w Biblii hebrajskiej — krótka, ale niezwykle gęsta treściowo, z przesłaniem, które potrafi poruszyć nawet współczesnego czytelnika.

         Na scenie historii starożytnego Izraela pojawia się Amos — człowiek prosty, pasterz i hodowca sykomor z Tekoa, miasteczka położonego na południu, w krainie Judy. Nie jest zawodowym prorokiem, nie ma za sobą szkoły prorockiej, nie pochodzi z elity kapłańskiej. A jednak, jak sam opowie, „Pan wziął mnie od trzody” i posłał, by mówić do północnego królestwa Izraela w VIII wieku przed Chr., w czasach względnego pokoju i gospodarczego rozkwitu za rządów Jeroboama II.

          To właśnie w tym dostatnim, ale moralnie nadpsutym świecie Amos staje się niewygodnym głosem sumienia. Jego przesłanie uderza w sedno problemu: bogactwo nielicznych budowane jest na ucisku ubogich, a religijne obrzędy oderwane są od sprawiedliwości i prawości. Świątynie pełne są ofiar i pieśni, ale na ulicach deptane są prawa najsłabszych. Amos wypowiada swoje słynne zdanie: „Niech sprawiedliwość płynie jak woda, a prawość jak potok niewysychający” — wezwanie, które brzmi jak wezbrana rzeka w czasie burzy, zmiatająca fasadową pobożność.

          Księga rozpoczyna się od wyroków przeciw sąsiednim narodom — Damaszkowi, Gazie, Tyrowi, Edomowi, Ammonowi i Moabowi. Izrael mógłby słuchać tego z satysfakcją: oto Bóg karze wrogów. Jednak nagle prorok kieruje ostrze oskarżeń w stronę Judy, a następnie — z największą surowością — w stronę samego Izraela. To dramatyczny zwrot, jakby Amos przygotował publiczność na chwilę triumfu, by następnie uderzyć w nią pełną mocą prawdy.

          Język Amosa jest bezpośredni, obrazowy, a czasem wręcz szorstki. Maluje wizje koszów przejrzałych owoców, pożerających szarańczy, spadającej ściany, a każda z nich jest metaforą bliskiego sądu. Amos nie pozostawia miejsca na złudzenia: dzień Pana, którego wyczekiwali, nie będzie dniem triumfu, lecz mroku.

          A jednak, w końcowych wersetach pojawia się przebłysk nadziei — jak promień światła po burzy. Amos zapowiada odbudowę „upadłego domu Dawida”, odnowienie pól, winnic i miast. Sąd nie jest celem samym w sobie; jest drogą do oczyszczenia, które pozwoli na nowy początek.

          Księga Amosa jest więc krzykiem o sprawiedliwość i autentyczną wiarę. Prorok burzy wygodne złudzenia, przypominając, że Bóg nie da się udobruchać pustym rytuałem, jeśli serce i czyny są skażone krzywdą. To opowieść o tym, że prawdziwa religia wyraża się w trosce o słabszych, w uczciwości i wierności zasadom, nawet wtedy — a może zwłaszcza wtedy — gdy jest to niewygodne.

          Na tle burzliwej historii starożytnego Izraela, Księga Joela jawi się jak krótki (4 rozdziały), lecz intensywny błysk prorockiego ostrzeżenia. Nie znamy dokładnie czasu jego życia — jedni umieszczają go w okresie powygnaniowym, inni wcześniej — lecz przesłanie, jakie przekazuje, brzmi uniwersalnie: kryzys, nawet ten najczarniejszy, może stać się bramą do odnowy.

          Księga Joela jest jedną z trudniejszych do precyzyjnego datowania w całej Biblii, ponieważ prorok nie podaje imion królów ani konkretnych wydarzeń historycznych, które pozwoliłyby osadzić ją w czasie.

          Egzegeci proponują dwa główne podejścia: Wczesne datowanie – IX w. przed Chr.  Umieszczane w okresie panowania króla Joasza (ok. 835–796 przed Chr.). Argumentem jest brak wzmianki o Asyrii czy Babilonie, opis świątyni sugerujący istnienie jej w pełnej funkcji, obecność starszyzny i kapłanów jako głównych przywódców (a nie króla). Późne datowanie – okres powygnaniowy, V–IV w. przed Chr..

           Ksiega napisana jest w języku hebrajskim o cechach późniejszych, silne akcenty liturgiczne i świątynne, wizja uniwersalnego wylania Ducha zbieżna z teologią późnego judaizmu, brak odniesień do monarchii.

          Ponieważ w tekście brak bezpośrednich historycznych „kotwic”, najbezpieczniej mówić, że Księga Joela mogła powstać między IX a IV w. przed Chr., a dominujące w badaniach stanowisko skłania się ku późnemu okresowi powygnaniowemu (ok. V–IV w. przed Chr.).

          Joel rozpoczyna swoją opowieść od obrazu niszczycielskiej plagi szarańczy. Opis jest tak plastyczny, że niemal słyszymy trzepot skrzydeł owadów i czujemy smak pyłu pożartej ziemi. W tej wizji zniszczenia kryje się nie tylko katastrofa naturalna, ale i znak duchowy — prorok widzi w tym zapowiedź „dnia Pana”, czasu sądu i interwencji Boga. Wydarzenie to jest ukazane nie tylko jako katastrofa naturalna, ale także znak i ostrzeżenie od Boga. Katastrofa staje się więc punktem zwrotnym, wezwaniem do refleksji.

          Joel wzywa lud do nawrócenia, nawołuje do skruchy, modlitwy i postu, aby odwrócić gniew Boga. Zapowiada nadejście dnia sądu, który obejmie zarówno Izraela, jak i inne narody.Jego apel nie jest jednak formalistyczny: “Rozdzierajcie serca, a nie szaty” (Jl 2,13) – nawołuje, wskazując, że prawdziwe odwrócenie się od grzechu dokonuje się w głębi człowieka, a nie w pustych gestach. W tym miejscu prorok wyraża ufność w Boże miłosierdzie – Bóg jest łaskawy i litościwy, nieskory do gniewu.  Potem ton proroctwa się zmienia. Tam, gdzie była rozpacz, pojawia się obietnica: odnowiona ziemia, pełne spichlerze, obfite deszcze. Kulminacją nadziei jest wizja wylania Ducha Bożego „na wszelkie ciało” – młodzi, starcy, kobiety i mężczyźni staną się uczestnikami Bożego natchnienia. To zapowiedź, która w tradycji chrześcijańskiej znajdzie swoje wypełnienie w dniu Pięćdziesiątnicy, gdy apostołowie odczytają te słowa jako proroctwo o wylaniu Ducha Świętego.

          Ostatnia część księgi to obraz ostatecznego sądu. Narody zostaną zgromadzone w „Dolinie Jehoszafata” – miejscu, gdzie Bóg rozstrzygnie ich losy. Sprawiedliwi znajdą schronienie, a niegodziwi doświadczą Bożej sprawiedliwości. W tej wizji Joel scala przeszłość i przyszłość: obecne cierpienie jest preludium do odkupienia, a historia, choć dramatyczna, zmierza ku ostatecznemu zwycięstwu Boga. Po nawróceniu Joel zapowiada odnowienie ziemi, błogosławieństwo plonów i przywrócenie łaski Bożej.

          Księga Joela jest więc nie tylko kroniką katastrofy, lecz także mapą duchowej drogi: od kryzysu przez nawrócenie do odnowy. To przesłanie, które mimo upływu wieków wciąż zachowuje swoją aktualność – bo każdy naród i każdy człowiek zna smak plagi, potrzebę przemiany i pragnienie nadziei.

          Księga Ozeasza to jeden z najbardziej poruszających i zarazem dramatycznych tekstów wśród proroków mniejszych Starego Testamentu. Nie jest to tylko zapis wizji i ostrzeżeń — to opowieść spleciona z życia proroka, w której granica między doświadczeniem osobistym a przesłaniem dla całego narodu niemal się zaciera. Ozeasz staje się nie tylko głosem Boga, ale też symbolem Jego zranionej, lecz nieustępliwej miłości. Powstała w VIII wieku przed Chr., w okresie poprzedzającym upadek Królestwa Północnego (Izraela) w 722 r. przed Chr. Tradycyjnie uważa się, że autorem był prorok Ozeasz, syn Beeriego, pochodzący z północnego królestwa Izraela. Był świadkiem ostatnich dekad istnienia tego państwa, a jego działalność prorocka przypadła na czasy politycznego chaosu i religijnego odstępstwa. Tekst został spisany w języku hebrajskim — przy czym widać w nim cechy dialektu północnoizraelskiego (co wyróżnia go wśród niektórych ksiąg prorockich).

          Główna część orędzia pochodzi najprawdopodobniej z lat ok. 750–722 przed Chr., czyli od końca panowania Jeroboama II aż po moment zniszczenia Samarii przez Asyrię. Badacze zwracają jednak uwagę, że obecny kształt księgi powstawał etapami, a niektóre fragmenty mogą być późniejszymi dodatkami redaktorów. Możliwe, że niektóre fragmenty zostały zredagowane lub dopisane później, już w środowisku judejskim po upadku Izraela, aby przesłanie proroka było aktualne także dla mieszkańców Judy.

          Ozeasz jest szczególnym przypadkiem proroka, bo pochodził z królestwa, do którego kierował swoje ostrzeżenia — w przeciwieństwie do wielu proroków z Judy, którzy przemawiali „z zewnątrz”. Dlatego jego język i obrazy są bardzo zakorzenione w realiach życia północnych plemion.

          Narracja zaczyna się w sposób zaskakujący. Bóg poleca Ozeaszowi poślubić kobietę, która okaże się niewierna. Ma to być prorocki znak, dramat małżeński odzwierciedlający relację między Bogiem a Izraelem. Gomer, żona Ozeasza, staje się obrazem narodu, który odwraca się od swego Pana, szukając bezpieczeństwa i dostatku u obcych bóstw oraz w politycznych sojuszach. Ich dzieci  noszą imiona pełne symboliki i miały znaczenie prorockie, zapowiedź sądu lub obietnica odnowy.

1. Syn Jizreel („Bóg sieje / rozprasza”) – imię przypominało o karze za zbrodnie popełnione w dolinie Jizreel i zapowiadało rozproszenie Izraela.

2. Córka Lo-Ruchama („Nie-ukochana” albo „Bez miłosierdzia”) – imię wskazywało, że Bóg na pewien czas odwróci swoje miłosierdzie od Izraela.

3. Syn Lo-Ammi  („Nie-mój lud”) – symbol zerwania przymierza: „bo wy nie jesteście moim ludem, a Ja nie jestem waszym \[Bogiem]” (Oz 1,2–9).

          Ozeasz, zraniony przez zdradę żony, nie odsuwa się od niej na zawsze. W pewnym momencie wykupuje ją z rąk tych, którym się oddała. Ten akt jest kluczem do całej księgi: mimo niewierności Izraela, Bóg zamierza przywrócić go do siebie. Miłość Boża jest tu ukazana jako gorzka, zazdrosna, a zarazem nieugięta — taka, która karci, ale nigdy nie przestaje dążyć do pojednania.

          Treść Księgi Ozeasza przeplata się między obrazami sądu a wizjami odnowy. Bóg ukazuje Izraela jako winnicę, którą sam zasadził, lecz która wydała cierpkie owoce, oraz jako dziecko, które troskliwie prowadził, a które mimo to od Niego odeszło. Prorok stwierdza: „Pycha Izraela świadczy przeciw niemu, lecz nie wracają do Pana, Boga swego, i mimo wszystko Go nie szukają” (Oz 7,10). Ostatecznym przesłaniem nie jest jednak potępienie, lecz wezwanie do powrotu: „Wracaj, Izraelu, do Pana, Boga swego” (Oz 14,2).

          W tonie całej księgi czuć, że Boży gniew nie jest zaprzeczeniem Jego miłości, lecz jej drugą stroną — wypływa z bólu zdradzonego serca.

          Księga Ozeasza jest więc nie tylko proroctwem, ale opowieścią o relacji — bolesnej i trudnej, a jednak nieodwołalnej. Pokazuje Boga nie jako odległego sędziego, ale jako Oblubieńca, który wciąż zabiega o swą oblubienicę, nawet gdy ta zapomniała o przysiędze. To narracja, w której dramat osobisty proroka staje się dramatem całego ludu, a historia niewierności kończy się zapowiedzią nowego przymierza.

          Księga pełna jest poetyckich metafor (małżeństwo, rodzicielstwo, rolnictwo, przyroda). Niekiedy są one uznawane za niezwykle sugestywne i piękne, ale innym razem za hermetyczne i trudne do interpretacji.

          Mimo trudnego języka i obrazów, przesłanie o miłości Boga silniejszej niż grzech uchodzi za jedno z najbardziej poruszających w Biblii hebrajskiej.

          Najwięcej dyskusji budzi opis żony Ozeasza (Gomer) – jej przedstawienie jako „nierządnicy” odzwierciedla antykobiece schematy kultury starożytnego Bliskiego Wschodu. Współcześnie interpretuje się to raczej jako symbol społeczeństwa, nie kobiety dosłownie.

          Księga pozostaje aktualna jako tekst o wierności, miłości i przebaczeniu, ale wymaga krytycznego odczytania, by uniknąć uproszczeń czy opresyjnych interpretacji.

          Księga Daniela to jedno z najbardziej niezwykłych i wielowarstwowych pism Biblii, łączące w sobie elementy opowieści historycznej, literatury mądrościowej, apokaliptyki i prorockiej wizji. Jej narracja przenosi czytelnika w czasy wielkich imperiów starożytnego Bliskiego Wschodu, gdzie wiara jednostki zostaje wystawiona na próbę w obliczu potęgi władców i presji kulturowej.

          Tradycja osadza wydarzenia w VI w. przed Chrystusem, w okresie niewoli babilońskiej, gdy król Nabuchodonozor uprowadził elitę Judei do Babilonu. Jednak większość współczesnych badaczy uważa, że ostateczna redakcja powstała około 165 r. przed Chr., w czasach prześladowań religijnych za panowania Antiocha IV Epifanesa, w okresie powstania machabejskiego.

          Księga powstała w dwóch językach — po hebrajsku (1:1–2:4a; 8–12) oraz po aramejsku (2:4b–7:28) — co świadczy o jej złożonej historii redakcyjnej i szerokim kręgu odbiorców.

          Pod względem gatunkowym Księga Daniela jest dziełem wyjątkowym: zawiera opowiadania o mędrcach na królewskich dworach, rozbudowane wizje o końcu czasów oraz przesłanie prorockie. Pierwsza część (rozdz. 1–6) to opowieści o wierności Bogu w obcym, opresyjnym środowisku. Daniel i jego towarzysze, odmawiając spożywania potraw z królewskiego stołu czy oddawania czci obcym bóstwom, pokazują, że można zachować tożsamość i czystość wiary nawet wśród nacisków i zagrożeń. Opisy cudownego ocalenia — w piecu ognistym czy w jaskini lwów — stają się symbolicznym świadectwem Bożej ochrony nad wiernymi.

           Druga część (rozdz. 7–12) ma charakter apokaliptyczny i jest wypełniona bogatą symboliką. Wizje czterech bestii, barana i kozła, oraz postać „Syna Człowieczego”, który otrzymuje wieczną władzę, ukazują historię jako dramatyczne zmaganie sił dobra i zła, w którym Bóg suwerennie kieruje biegiem wydarzeń. Obalenie kolejnych imperiów jest przedstawione jako element Bożego planu prowadzącego do ustanowienia królestwa, które nie przeminie.

          Szczególne znaczenie ma rozdział 12, zawierający zapowiedź zmartwychwstania (Dn 12:2) — jeden z najwcześniejszych w Biblii hebrajskiej obrazów życia po śmierci. Ten motyw wnosi do starotestamentowej teologii nadzieję, która wykracza poza doczesność i obejmuje przyszłe odnowienie sprawiedliwości.

          Księga Daniela, łącząc historyczną refleksję z symbolicznymi wizjami, kieruje wzrok czytelnika ku Bogu, który panuje nad dziejami i wypełnia swoje obietnice. W obliczu ucisku i prób zachęca do wierności, pewności, że ostatecznie to Boże królestwo zatriumfuje nad mocami zła.      

           Księga Daniela zawiera również nieścisłości. W opisie historycznych władców i realiów, np. Belshazzar (Baltazar) jest przedstawiony jako król Babilonu, choć faktycznie był współregentem i synem Nabonida.

          Jak można zdefiniować mistykę? Istnieje wiele definicji. Jedna z nich wskazuje, że mistyka biblijna to głębokie doświadczenie Boga, wykraczające poza zwykłe poznanie rozumowe. W tradycji judaistyczno-chrześcijańskiej jej źródłem i fundamentem jest Objawienie opisane w Piśmie Świętym (choć jest to jedynie ujęcie incydentalne).

W samej Biblii opisane są liczne doświadczenia mistyczne:

Mojżesz na Synaju (obłok, ogień, głos Boga).

Ezechiel – wizja rydwanu i chwały Boga.

Izajasz – widzenie Pana na tronie, otoczonego serafinami (Iz 6).

Daniel – prorocze wizje Syna Człowieczego.

Paweł – uniesienie do „trzeciego nieba” (2 Kor 12).

Jan – Apokalipsa pełna symbolicznych obrazów.

          Księga Ezechiela w Starym Testamencie stanowi szczególny przykład mistyki biblijnej. Prorok posługuje się językiem symboli, aby opisać spotkanie z chwałą Boga (Jahwe). W jego wizji pojawia się „rydwan Boga” – potężna konstrukcja symbolizująca całe stworzenie, które porusza się zgodnie z wolą Najwyższego. Tron unoszący się nad nim ukazuje, że Bóg panuje nad światem, jest Królem całego kosmosu. Ogień, błyskawice, tęcza – to znaki Jego świętości i transcendencji.

          Ezechiel próbuje opisać to, co z natury jest «niewyrażalne». Człowiek, stykając się z nieskończonym Bogiem, nie znajduje adekwatnych słów – dlatego prorocy posługują się obrazami, które mają poruszyć wyobraźnię, wprowadzić w zachwyt i jednocześnie wzbudzić drżenie wobec tajemnicy.

          W judaizmie na tej podstawie rozwinęła się «mistyka merkawy» („rydwanu”), gdzie wizja Ezechiela była traktowana jako duchowa mapa prowadząca ku Bogu. Nie chodziło jedynie o opis zjawiska, lecz o wejście w tajemnicę Bożej obecności i światła.

          W chrześcijaństwie natomiast Ojcowie Kościoła dostrzegli w czterech twarzach istot zapowiedź czterech Ewangelistów:

Mateusz – człowiek,

Marek – lew,

Łukasz – wół,

Jan – orzeł.

          Tron i „postać podobną do człowieka” interpretowano jako zapowiedź Chrystusa, Pana całego stworzenia.

          Wizja Ezechiela ukazuje Boga jako Tego, który jest obecny i potężny, a Jego panowanie obejmuje cały świat. Co znamienne – Ezechiel doświadcza tego objawienia nie w świątyni w Jerozolimie, lecz na wygnaniu w Babilonie, co pokazuje, że Bóg nie jest ograniczony do jednego miejsca.

          Ezechiel zaprasza czytelnika do wejścia w doświadczenie mistyki – do spotkania z Bogiem, który przekracza ludzkie wyobrażenia. Literatura mistyczna ma jednak swoją specyfikę. Jest trudna w odbiorze, pełna symboli, paraboli, hiperboli i niezwykłych obrazów (czasem wręcz potwornych). Odczytywanie jej wymaga przygotowania duchowego i teologicznego, dlatego bywa niezrozumiała, a nawet nużąca dla osób nieprzygotowanych.

          A jednak właśnie w tej literaturze ukryty jest klucz do głębszego rozumienia wiary. Mistyka biblijna nie jest fantastyką ani grą wyobraźni, lecz próbą wyrażenia tego, co człowiek przeżywa w spotkaniu z Bogiem nieskończonym. Jest to zaproszenie do kontemplacji – do przekroczenia granic czysto rozumowego poznania i wejścia w tajemnicę obecności Boga, który objawia się człowiekowi.

          Księga Ezechiela jest jednym z najbardziej niezwykłych i wymagających tekstów w całej Biblii Hebrajskiej – pełna wizji, symboli i dramatycznych obrazów, które wciągają czytelnika w duchową podróż pomiędzy katastrofą a nadzieją.  Prorok Ezechiel działał w VI wieku przed chr., w czasach, gdy los Izraela został brutalnie przerwany przez upadek Jerozolimy i wygnanie babilońskie. Sam Ezechiel był kapłanem, który został uprowadzony do Babilonii w pierwszej fali deportacji. Tam, nad rzeką Kebar, otrzymał powołanie prorockie – i to w sposób tak spektakularny, że do dziś jego wizja „Rydwanu Boga” (Ez 1,4–28) fascynuje zarówno teologów, jak i mistyków.

          Kapłan Ezechiel, autor księgi, był postacią kluczową dla religii judaistycznej. Przypomniał rodakom o Bogu transcendentalnym, a zarazem bliskim – Tym, który daje nowe serce i nowego ducha (Ez 36,26). Podkreślał Bożą świętość, majestat i absolutną „inność” wobec ludzi. Ukazywał, że Jahwe jest większy niż czczony w Babilonie Marduk. Nie pozostawiał złudzeń: upadek Jerozolimy był nieuchronny, gdyż lud złamał przymierze i odwrócił się od swego Boga. Drastyczne symbole – makieta oblężenia miasta, leżenie na jednym boku przez wiele dni, czy gotowanie potrawy w nieczystym naczyniu – miały unaocznić, że zbliża się katastrofa.”          Ezechiel był kapłanem świątynnym, co tłumaczy jego szczególne zainteresowanie kultem i świętością Boga, ale głosił, że Izrael może trwać w przymierzu z Bogiem bez świątyni.

          Narracja księgi jest zorganizowana w trzy główne części, które odpowiadają trzem etapom duchowego przesłania proroka. Pierwsza część (rozdziały 1–24) to surowe ostrzeżenia i zapowiedzi sądu nad Judą.

          Podobnie jak Jeremiasz Ezechiel gani fałszywych proroków: “Tak mówi Pan Bóg: Biada prorokom głupim, którzy idą za własnym rozumieniem, a niczego nie widzieli.” (Ez 13,3).

          Przekazuje swoje poglądy w słowach: “Jaka matka, taka córka“. ” (Ez 16,44);  “Syn nie ponosi odpowiedzialności za winę swego ojca ani ojciec – za winę swego syna.” (Ez 18,20).

          Druga część (Ez rozdziały 25–32) przenosi ostrzeżenie na inne narody. Ezechiel ogłasza wyroki nad Ammonitami, Moabitami, Edomitami, Filistynami, Tyrem i Egiptem. Ta część ukazuje, że historia Izraela nie jest odizolowana – jest spleciona z losami całego regionu, a Bóg działa jako sędzia narodów.

          Trzecia część (Ez rozdziały 33–48) otwiera się po największej tragedii: zburzeniu Jerozolimy. Od tego momentu ton księgi zmienia się. Ezechiel staje się prorokiem nadziei. Słynna wizja doliny wyschłych kości jest metaforą duchowego odrodzenia – Bóg może tchnąć życie tam, gdzie wydaje się, że pozostała tylko martwota. Ostatnie rozdziały przynoszą obraz odbudowanego przybytku i odnowionego kultu – wizję nowego, uporządkowanego świata, w którym obecność Boga na nowo zamieszkuje pośród ludu.

Moje blogi:

swieckiteolog.blogspot.com  

wiara-rozumna.blog.onet.pl      

          Księga Barucha, choć nie występuje w kanonie hebrajskim ani protestanckim, w tradycji katolickiej i prawosławnej zajmuje ważne miejsce wśród ksiąg deuterokanonicznych Starego Testamentu. Jej imię wiąże ją z Baruchem, sekretarzem proroka Jeremiasza, który stał się świadkiem dramatycznych wydarzeń w historii Izraela. Jednak większość badaczy uważa, że tekst powstał znacznie później – prawdopodobnie w II–I wieku przed Chrystusem, w diasporze żydowskiej, gdy naród Izraela żył rozproszony po świecie, tęskniąc za utraconą ojczyzną.

          Zachowała się w greckiej Septuagincie, a oryginał w języku hebrajskim nie dotrwał. Jej treść wnika głęboko w serce wspólnoty doświadczonej wygnaniem, łącząc wątki winy, pokuty i nadziei. Księga opowiada nie tylko o cierpieniu z powodu grzechów przodków, ale i o pragnieniu odnowy przymierza z Bogiem:  “Wypełnił Pan słowa swoje, które wypowiedział przeciw nam, sędziom naszym, sądzącym Izraela, przeciw królom i zwierzchnikom naszym, przeciw każdemu z Izraela i Judy”  (Ba 2,1 BT wyd III). W tłumaczeniu z Biblii Ekumenicznej: “Nie lękaj się, Izraelu, bo Pan nie odrzuci swego ludu”  lub “Nie usunę więcej ludu mego, Izraela, z ziemi, którą im dałem.”  (Ba 2,1 BT wyd. V). Warto zauważyć, że różne przekłady mogą używać innych słów, ale ogólne przesłanie pozostaje spójne: Bóg nie odrzuci swojego ludu. W słowach pobrzmiewa echo Jeremiasza, jednak ton jest inny – mniej prorocki, a bardziej pocieszający, pełen troski o wspólnotę, która szuka światła w ciemności wygnania.

          Choć przypisanie autorstwa Baruchowi nadaje księdze autorytet, tekst powstał w realiach wspólnoty diasporowej. Żydzi, którzy go czytali, żyli daleko od Jerozolimy, w świecie bez świątyni i wolnego państwa. Dla nich Księga Barucha była przesłaniem nadziei: przypominała, że nawet w najtrudniejszych okolicznościach można zachować wiarę, że Boża opieka nie ustaje, a odrodzenie i powrót do przymierza są możliwe: “Z serca oczyszczonego niech będzie pochwalony Pan” (Ba 3,1 BT wyd V) lub  ”Panie wszechwładny, Boże Izraela, dusza w ucisku i duch zgnębiony woła do Ciebie.” (Ba 3,1 BT wyd. III0

          Księga jest krótka – sześć rozdziałów, z czego ostatni to tzw. List Jeremiasza – lecz jej przesłanie jest ogromne. Ukazuje, że historia zbawienia nie zawsze biegnie prostą ścieżką; kara i wygnanie mogą stać się drogą do głębszego poznania Boga. Wzywa do pokory, do powrotu do Prawa, do ufności w Bożą wierność i ostateczne zwycięstwo dobra nad złem: “Szukajcie Pana, abyście żyli, abyście nie zginęli” (Ba 3,9 BT wyd. V).”Bądź posłuszny, Izraelu, przykazaniom życiodajnym” (Ba 3,9 BT wyd. III).

          W tej księdze ukryta jest ponadczasowa lekcja: źródłem prawdziwej mądrości jest Słowo Boże, a nadzieja nigdy nie powinna zgasnąć, nawet w czasach największego kryzysu. Dla współczesnego czytelnika Księga Barucha staje się przypomnieniem, że cierpienie i wygnanie, choć bolesne, mogą prowadzić do duchowego wzrostu, a wierność Bogu – nawet w samotności i rozproszeniu – zawsze owocuje odnową, światłem w ciemności i powrotem do pełni życia: “Nie zapominajcie o Nim w żadnym czasie, a będziecie wspierani w swej drodze” (Bar 4,30) lub “Nie upadaj na duchu, Jeruzalem, pocieszy cię Ten, który ci nadał imię.” (Ba 4,30 BT wyd. III).

BT – to skrót od Biblia Tysiąclecia.

Jak widać tłumaczenie Biblii Tysiąclecia uległo zmianie.

          Księga Lamentacje, znana również jako „Treny Jeremiasza”, należy do pism Starego Testamentu i jest jednym z najbardziej poruszających dzieł literatury biblijnej. Tradycja przypisuje jej autorstwo prorokowi Jeremiaszowi, choć sam tekst tego wprost nie potwierdza. Powstała w kontekście jednej z największych tragedii starożytnego Izraela – zburzenia Jerozolimy przez wojska babilońskie w 586 r. przed Chr.. oraz uprowadzenia ludności do niewoli.

          Księga składa się z pięciu pieśni-żali, z których cztery zbudowane są w formie akrostychu – każdy werset zaczyna się kolejną literą alfabetu hebrajskiego. Ten uporządkowany układ kontrastuje z chaosem i cierpieniem opisywanych wydarzeń. Taki zabieg literacki mógł pełnić funkcję dydaktyczną – nadawał lamentowi rytm, a także sugerował, że żałoba obejmuje „od A do Z” całość doświadczenia.

          Lamentacje ukazują dramat zniszczenia świątyni, śmierci i głodu, a także upokorzenia narodu wybranego. Miasto Jerozolima przedstawiane jest jak kobieta – owdowiała, porzucona, pozbawiona opiekuna. Obrazy są pełne realizmu i wstrząsającego szczegółu: matki jedzące własne dzieci z głodu, starcy siedzący w prochu, młodzież gnębiona przez wrogów. Mimo tego bezdennego smutku w tekście pojawia się nuta nadziei: autor wyraża przekonanie, że Bóg jest wierny i jego łaska trwa na wieki (Lm 3,22–23). Lamentacje ukazują, że cierpienie jest konsekwencją grzechu, ale nie jest ostatecznym słowem – możliwe jest odnowienie przymierza i powrót do życia.

          Księga stawia pytania o sens cierpienia, sprawiedliwość Boga i nadzieję na odkupienie. Pokazuje, że autentyczna modlitwa nie unika bólu ani gniewu – człowiek może w szczerości wołać do Boga, wyrażać żal i oskarżenia, a jednocześnie szukać w Nim ratunku. Lamentacje są więc modlitwą w czasie katastrofy, wzorem przeżywania strat w perspektywie wiary.

          W tradycji żydowskiej Lamentacje są czytane w dniu Tisza be-Aw – rocznicy zburzenia świątyni. W chrześcijaństwie natomiast fragmenty księgi weszły do liturgii Wielkiego Tygodnia, zwłaszcza w obrzędach Ciemnej Jutrzni, gdzie mają pomóc wiernym w rozważaniu męki Chrystusa i dramatu grzechu.

          Księga Lamentacje to literacki i duchowy pomnik cierpienia, który przetrwał tysiąclecia, bo dotyka uniwersalnych doświadczeń: utraty, winy, poszukiwania nadziei. Jest świadectwem, że nawet w najbardziej mrocznych chwilach człowiek może zwracać się do Boga, a porządek literacki jej wersetów przypomina, że lament można ubrać w formę, aby wyrazić niewyrażalne.

          Księga Jeremiasza to jedna z ksiąg prorockich Starego Testamentu, zaliczana do tzw. proroków większych. Autorem jej jest Prorok Jeremiasz, syn kapłana Chilkiasza z Anatot. Prorok działał ok. 627–586 przed chr. (od króla Jozjasza do zburzenia Jerozolimy przez Babilończyków). Był to schyłek Królestwa Judy – narastające zagrożenie ze strony Babilonii, upadek Jerozolimy, początek niewoli babilońskiej. Jeremiasz działał głównie w Jerozolimie i okolicach, często spotykał się z oporem, prześladowaniami i odrzuceniem. Jeremiasz potępia bałwochwalstwo i niesprawiedliwość społeczną. Upadek Judy jest przedstawiony jako konsekwencja grzechu.

          Jeremiasz zapowiada Nowe Przymierze (Jr 31,31–34), w którym Prawo będzie wpisane w serca ludzi. Prorok dzieli się swoimi emocjami, lękiem i wiernością.Przez liczne prześladowania Jeremiasz często nazywany jest „prorokiem płaczu”.          Księga jest spisana częściowo przez proroka, a częściowo przez jego sekretarza Barucha.

          Występują różnice między tekstem hebrajskim (Masoreckim) a grecką Septuagintą – w Septuagincie księga jest krótsza o ok. 1/7. Napisana jest w mieszanym stylu poezji i prozy, zawierają mocne obrazy symboliczne (np. jarzmo, dzban gliniany, pas lniany).

          Słowa: “Zanim ukształtowałem cię w łonie matki, znałem cię; nim przyszedłeś na świat, poświęciłem cię” (Jr 1,5) sugeruje o tym, że życie człowieka ma swój początek w Bożym zamyśle jeszcze przed chwilą poczęcia. Bóg, jako Stwórca, nie tylko obdarza człowieka wyjątkowymi talentami, predyspozycjami i zdolnościami, ale również powierza mu określoną misję do spełnienia. Oznacza to, że każdy z nas nosi w sobie niepowtarzalne powołanie, które staje się zadaniem na całe życie. Odkrywanie i realizacja tego powołania jest odpowiedzią na Boże zaproszenie, a zarazem drogą do pełni człowieczeństwa i świętości.

          Werset: “Izrael jest świętością Pana” (Jr 2,3) podkreśla szczególny status narodu wybranego w Bożym planie zbawienia. To wybranie, zakorzenione w przymierzu zawartym z Abrahamem i potwierdzonym przez Mojżesza, oznaczało powierzenie Izraelowi wyjątkowej misji: zachowania wiary w jedynego Boga oraz bycia znakiem Jego obecności pośród narodów. Choć na pierwszy rzut oka może się to wydawać sprzeczne z Bożym uniwersalizmem, w rzeczywistości jest elementem Jego zbawczego zamysłu obejmującego całą ludzkość. Bóg rozpoczął dzieło od jednego narodu, by przez niego przygotować drogę do powszechnego objawienia się zbawienia w Jezusie Chrystusie. W Nowym Testamencie ta misja znajduje wypełnienie: Chrystus, jako Mesjasz Izraela, staje się Zbawicielem wszystkich narodów, a Kościół – nowy Lud Boży – obejmuje ludzi z każdego języka, ludu i narodu (por. Ap 7,9). Wybranie Izraela jest więc nie zaprzeczeniem, lecz fundamentem Bożego uniwersalizmu, w którym obietnice dane jednemu narodowi stają się błogosławieństwem dla całego świata.

          Interesujące i zarazem surowe są słowa proroka Jeremiasza odnoszące się do fałszywych proroków: “Prorocy są tylko wiatrem i brak w nich słowa Pańskiego” (Jr 5,13). Ten obraz „wiatru” wskazuje na ich pustosłowie, brak duchowej treści i zakorzenienia w Bożym objawieniu. Jeremiasz demaskuje w ten sposób ludzi, którzy, powołując się na autorytet prorocki, głoszą własne myśli zamiast Bożego przesłania. Jest to przestroga aktualna również dziś – w świecie, w którym łatwo ulec głosom głośnym, ale pozbawionym prawdy. Prawdziwy prorok nie mówi z siebie, lecz jest narzędziem, przez które przemawia Bóg, a jego słowo niesie życie i nawrócenie, a nie jedynie efektowny dźwięk.

       Jeszcze bardziej brzmią słowa: “od proroka do kapłana – wszyscy popełniają oszustwa.” (Jr 6,13). Ukazują sytuację duchowego kryzysu, w której zepsucie obejmuje całe przywództwo religijne Izraela. Nie chodzi tu o pojedyncze przypadki, lecz o powszechne zjawisko — ci, którzy mieli być przewodnikami w wierze, stali się źródłem zgorszenia. Jeremiasz nie waha się zdemaskować obłudy: prorocy, zamiast wiernie przekazywać słowo Boże, głoszą własne wizje i uspokajające kłamstwa; kapłani, zamiast strzec świętości kultu, wykorzystują swój urząd dla korzyści i wpływów. Taki upadek autorytetów prowadzi do osłabienia całego narodu, bo gdy „światło” przewodników gaśnie, lud pogrąża się w ciemności moralnej. Przesłanie to jest uniwersalne — każdy czas i każda wspólnota musi czuwać, by władza duchowa pozostała służbą prawdzie, a nie narzędziem manipulacji.

         Jeremiasz nie szczędzi również słów krytycznych kapłanom: “Albowiem nawet prorok, nawet kapłan postępują haniebnie” (Jr 23,11) odsłania dramat sytuacji, w której ci, którzy powinni być strażnikami wierności Bogu, sami stają się winni moralnego upadku. Jeremiasz wskazuje, że problem dotyczy nie tylko pojedynczych osób, ale obejmuje całe środowisko przywódców duchowych. Haniebne postępowanie, o którym mowa, to zapewne bałwochwalstwo, kłamstwo, korupcja i fałszowanie Bożego przesłania. To szczególnie bolesne, bo zło uderza w samo serce życia religijnego Izraela – w proroków i kapłanów, którzy mieli być wzorem. Jeremiasz pokazuje, że grzech przewodników jest gorszy niż upadki zwykłych ludzi, ponieważ niszczy zaufanie do Boga i depcze Jego imię. Tekst jest przestrogą, że każdy autorytet duchowy musi być stale oczyszczany przez wierność prawdzie i pokorę przed Bogiem, inaczej jego posługa staje się zgorszeniem.

          Jeremiasz ukazuje Boga jako wiernego, ale też wymagającego. W całej księdze powraca napięcie między Bożą sprawiedliwością a Jego miłosierdziem. Prorok nie głosi taniego optymizmu – ostrzega przed sądem i wezwaniem do nawrócenia, podkreślając, że przymierze wymaga wierności sercem, a nie tylko rytuałem.

          Księga jest mocno zakorzeniona w realiach upadku Królestwa Judy (VII–VI w. p.n.e.). Jeremiasz jest świadkiem i komentatorem burzliwych wydarzeń politycznych – najazdów babilońskich, zniszczenia Jerozolimy, niewoli. To czyni ją dokumentem historyczno-duchowym tamtej epoki.

          Jeremiasz nie boi się mówić prawdy wbrew większości, nawet jeśli oznacza to odrzucenie i prześladowania. Jest prorokiem „płaczącym” – głęboko przeżywa los swojego ludu. Jego przesłanie jest wciąż aktualne: ostrzega przed fałszywymi prorokami, religią pozbawioną serca, duchową obojętnością i moralnym kompromisem.

          Księga Jeremiasza to tekst trudny, wymagający, ale niezwykle cenny. Nie daje łatwych pocieszeń, lecz prowadzi do głębszego rozumienia, że Bóg oczekuje prawdziwej relacji, a nie pozorów pobożności. Jest jednocześnie księgą sądu i nadziei – zapowiada Nowe Przymierze zapisane nie na kamiennych tablicach, lecz w sercach ludzi (Jr 31,31-34).