Jezus odwiedza Świątynię. Oburza się, gdy widzi w niej kupczenie. Wpada w gniew. Kiedy zobaczył, że Świątynia, która winna być mieszkaniem imienia Bożego i miejscem modlitwy: “przyprowadzę na moją Świętą Górę i rozweselę w moim domu modlitwy. Całopalenia ich oraz ofiary będą przyjęte na moim ołtarzu, bo dom mój będzie nazwany domem modlitwy dla wszystkich narodów” (Iz 56,7) jest miejscem robienia interesów: “Może jaskinią zbójców stał się w waszych oczach ten dom, nad którym wzywano mojego imienia? Ja [to] dobrze widzę – wyrocznia Pana” (Jr 7,11) zwyczajnie zdenerwował się. Sam handel, wymiana pieniędzy  nie są grzechem. Sprzedawano tam akcesoria też kultowe (gołębie na ofiarę i inne). Jezus dostrzegł złą proporcję. Profanum (pieniądze) stało się celem.  Sprawy Boże schodziły na plan dalszy. Hałas sprzedających (targi, przekomarzanie się, a nawet kłótnie, wyzwiska) zagłuszał ciszę tak potrzebną modlitwie. Jezus zaczął wywracać ławki, stoły i wyrzucać nie tylko sprzedających, ale i kupujących. Jedni i drudzy ponoszą taką samą winę.

          Jezus nie był drobiazgowy. Na wiele rzeczy przymykał oczy. Łatwo wybaczał. Wiedział, że grzeszność jest wpisana w życie ludzkie. Tu na ziemi każdy układa sobie życie po swojemu (jak sobie pościelisz, tak się wyśpisz). Tam jednak, gdzie chodzi o sprawy Boga-Ojca był stanowczy i jednoznaczny. Gdy wszedł do Świątyni, zareagował natychmiast, bez dyskusji, jednoznacznie, bezpardonowo. Nie i koniec. Miłość do Ojca nie pozwoliła Mu na żadne dywagacje, ani kompromisy. Kiedy ochłonął, rzekł: “Mój dom ma być domem modlitwy dla wszystkich narodów, lecz wy uczyniliście z niego jaskinię zbójców” (Mt 21,13; Mk 11,17).

          Perykopa Nieurodzajne drzewo figowe (Mt 21,18–22; Mk 11,12–14; Łk 13, 6–9) występuje u trzech ewangelistów synoptycznych. Łukasz przedstawia ją nie jako zdarzenie związane z Jezusem, ale Jego przypowieść. Być może jest on najbliżej prawdy. Tekst perykopy jest historiograficznie niepewny. Każdy z ewangelistów inaczej obrazuje zdarzenie. Mateusz bardziej akcentuje cudowne uschnięcie drzewa oraz wiarę, że człowiek wszystko może. Marek próbuje wydobyć sens teologiczny. Drzewo pokryte pięknymi liśćmi to nie wszystko. Gdy nie rodzi owoców, nie spełnia swoich powinności. Człowiek nie tylko ma życie przeżyć, ale winien spełnić określone zadania. Tak, aby mógł powiedzieć jak Apostoł Paweł: “W dobrych zawodach wystąpiłem, bieg ukończyłem, wiary ustrzegłem”  (2 Tm 4,7).

          Mateuszowa oraz Markowa konstrukcja perykopy nie jest udana. Czytelnik może wyciągnąć z niej wiele niewłaściwych wniosków. Np. Jezus był głodny, pragnął posilić się figami. Drzewo nie miało owoców, bo nie był to właściwy moment dla drzewa. Jezus mimo tego oczywistego faktu wydał werdykt: “Niech nikt nigdy nie je owocu z ciebie! Słyszeli to Jego uczniowie”  (Mk 11,14; por. Mt 21,19).

          Końcowe zdanie perykopy według Mateusza zasługuje na uwagę: “I otrzymacie wszystko, o co na modlitwie z wiarą prosić będziecie” (Mt 21,22). W zdaniu tym, bardziej dostrzegam owoce nauki Jezusa i wiarę Mateusza w siłę modlitwy, niż wypowiedź samego Jezusa.

          Mateusz w perykopie Pytanie o władzę opisuje rozmowę między Jezusem a arcykapłanami i starszymi. Pytają oni Jezusa: “Jakim prawem to czynisz? I kto Ci dał tę władzę?” (Mt 21,23). Jezus nie odpowiada wprost. Pragnie, aby został rozszyfrowany i odczytany. Przekaz wprost wymagałby szczegółów. Na niego nikt nie był gotowy. Dla zobrazowania trudności odpowiedzi spróbuję dać jej próbkę.

          “W latach młodości, być może Bóg tak chciał, otworzyłem się na Boga-Ojca całym swoim sercem i duszą. On, dostrzegając szczerość moich intencji, obdarzył mnie swoją mocą i plenipotencjami. Pozwolił mi odczytać ze stanu Prawdy stan grzeszny ludzi oraz ze stanu Dobra Najwyższego swoją wolę, abym wziął na siebie ciężar Odkupieńczy ludzi, którzy odsunęli się od Niego. W swojej miłości i szacunku do stworzeń ludzkich zapragnął, aby grzech zrodzony przez człowieka został odkupiony przez Niego samego. Do usunięcia grzechu o wymiarze skończonym potrzebna jest dobroć nieskończona, która nie jest w moim zasięgu. Bóg zjednoczy się ze mną w Akcie działającym, abym i ja, na równi z Ojcem mógł Odkupić Świat. W ten sposób stałem się Umiłowanym Jego Synem, abym zaświadczył o Nim oraz świadczył, że wszyscy ludzie są Jego dziećmi”.               

         Czy taka odpowiedź byłaby czytelna? Nie sądzę. Gdyby próbował jeszcze tłumaczyć mechanizm utrzymujący Świat w swoim istnieniu (przez funkcjonał miłości jako główny motor działania i relacji), to byłby to wykład akademicki. Jezus był zmuszony postąpić tak, jak postąpił: “Więc i Ja wam nie powiem, jakim prawem to czynię” (Mt 21,27).

        Jezus w drodze do Jerozolimy przekazuje wszystkim uczniom informacje, co Go czeka. Słuchają Go, ale bez zrozumienia. Ujawnia również, że trzeciego dnia zmartwychwstanie. Kompletna cisza. Nie mieli odwagi pytać o szczegóły. Jedynie matka synów Zebedeusza czując nadchodzące nowe czasy, poprosiła Jezusa o godne miejsca dla jej synów przy Jego boków. Oczekiwała ona chwały Jezusa jako Króla oraz Wybawiciela ludu żydowskiego. W jej rozumieniu, trud jej synów opłaci się. Otrzymają oni godne miejsca ministerialne, dobrze płatne.  Jezusowi zapewne zrobiło się żal biednej i naiwnej kobieciny, matki Jego uczniów Jakuba i Jana. Odpowiedział jej z całą szczerością: “Nie wiecie, o co prosicie. Czy możecie pić kielich, który Ja mam pić?” (Mt 20,22). Synowie usłyszeli słowa Jezusa, ale nie zrozumieli.  Reagują spontanicznie: “ależ «Możemy»”. Jezus więc im ujawnia: “Kielich mój pić będziecie. Nie do Mnie jednak należy dać miejsce po mojej stronie prawej i lewej, ale [dostanie się ono] tym, dla których mój Ojciec je przygotował” (Mt 20,23).Dał im do zrozumienia, że ich też czeka śmierć ofiarna. Przy tej okazji informuje, że jest tylko narzędziem Boga. To kolejny dowód biblijny, że Jezus za życia był tylko Człowiekiem obdarowanym łaskami Ojca. Chwała Ojca miała dopiero nastąpić  na krzyżu.

          Zachowanie matki Jakuba i Jana oburzyło pozostałych uczniów. Każdy miał własne zasługi i chęć na dobrą posadę. Jezus zaczął ich uspakajać. Ujawnił im kolejną tajemnicę Bożą: “Lecz kto by między wami chciał stać się wielkim, niech będzie waszym sługą. A kto by chciał być pierwszym między wami, niech będzie niewolnikiem waszym, na wzór Syna Człowieczego, który nie przyszedł, aby Mu służono, lecz aby służyć i dać swoje życie na okup za wielu»” (Mt 20,26–28). Uczniowie nie wierzą w słowa Jezusa. To niepodobne, tak nie  może się stać. Przecież prorocy przepowiadali Odnowiciela, który przywróci im królestwo, państwowość, wielkość i zaszczyty. Za tym musi się kryć jakiś interes Jezusa. Zgrywa się na biedaka, ale w Nim drzemią moce. Za sobą ma potężnego Boga-Ojca, który wszystko może. Już niedługo i ujawnione zostaną zamysły Boga, któremu Żydzi starali się być wierni. Oni (uczniowie), jako najbliżsi Jezusowi, przez wytrwałość, zostaną właściwie  obdarowani. Pamiętają jak uzdrowił dwóch niewidomych, gdy wychodzili z Jerycha (Mt 20,29–34). Szybko i bezboleśnie. On wszystko może. Nie ma innej opcji, jak pełny sukces polityczny. Wszyscy byli ciekawi, jak to się stanie. Chorzy odzyskiwali wzrok, a uczniowie Jezusa patrzyli i nic nie pojmowali.

           Jezus zbliża się do mety swojej wędrówki. Przed nim Jerozolima. Święte miasto. Niejedno widziało i słyszało. Miasto Dawida, Salomona i wielu królów. Idealne miejsce na przyjęcie Bożego majestatu. Sam wjazd jest uroczysty. Jezus daje poznać uczniom, że wszystko jest zorganizowane. Oślica ze źrebięciem czekali w pogotowiu. Być może wiele tu jest z koncepcji samego Mateusza. Pasowało mu przywołać Księgę Zachariasza: “Raduj się wielce, Córo Syjonu, wołaj radośnie, Córo Jeruzalem! Oto Król twój idzie do ciebie, sprawiedliwy i zwycięski.  Pokorny – jedzie na osiołku, na oślątku, źrebięciu oślicy” (Za 9,9)  oraz psalm chwalebny 118 (117) na dowód, że nic nie dzieje się przypadkiem, a jedynie spełnia się Boża ekonomia Objawienia.

         Bogactwo daje czasem komfort życia. Czasem jest utrapieniem i balastem. Warto zdawać sobie z tego sprawę. W kalkulacji ekonomii zbawienia, bogactwo powinno być najsłabszym ogniwem. Bogaty prorok Izajasz i biedny prorok Jeremiasz. Obaj osiągnęli wielkość na miarę Wszechczasów.

           Jezus wyjaśnia na czym polega dobrowolne ubóstwo. Skorzystał z pytania Piotra. Uczniowie byli świadkami wielu zdarzeń. Do Jezusa przychodzili bogaci i biedni. Sam Jezus zachowywał skromność własną i swoich uczniów. Uczniowie przy Jezusie nie mieli życia komfortowego. Owszem, niektórzy liczyli na dobre posady, gdy Jezus weźmie władzę w swoje ręce. Nic takiego jednak się nie stało. Piotr pyta, czy ich trud zostanie zauważony i opłacony. Jezus wypowiedział się dość jasno: “Przy odrodzeniu, gdy Syn Człowieczy zasiądzie na swym tronie chwały, wy, którzy poszliście za Mną, zasiądziecie również na dwunastu tronach, sądząc dwanaście pokoleń Izraela. I każdy, kto dla mego imienia opuści dom, braci lub siostry, ojca lub matkę, dzieci lub pole, stokroć tyle otrzyma i życie wieczne odziedziczy. Wielu zaś pierwszych będzie ostatnimi, a ostatnich pierwszymi” (Mt 19,28–30).

          Warto przy okazji tej wypowiedzi zwrócić uwagę na przekaz: gdy Syn Człowieczy zasiądzie na swym tronie chwały. „Gdy” jest zaimkiem przysłownym, wskazującym na to, co się dopiero stanie. Jezus dopiero osiągnie tron chwały. Jak mówią inne wersety Nowego Testamentu – na krzyżu. Tego typu cytaty nabiorą znaczenia przy omawianiu boskości, i człowieczeństwa Jezusa.

          Odmienność filozofii królestwa niebieskiego daje wyrównanie szans ubogim. Kim będzie się w królestwie niebieskim nie zależy od uposażenia za życia. Szanse zostają wyrównane. Może okazać się, że pierwsi będą ostatnimi, a ostatni pierwszymi (Mt 19,30).

          Na czym polega sprawiedliwość Boża obrazuje Przypowieść o robotnikach w winnicy (Mt 20,1–16). Każdemu robotnikowi wynajętemu w winnicy w ciągu dnia właściciel przyznał jednakową zapłatę, pomimo czasowego zróżnicowania ich dniówek. Pokazana jest tu Boża wielkoduszność. Zapłata ta ukazuje łaskę Boga, która jest nieporównywalna z jakąkolwiek ludzką zasługą. Po ludzku stała się rzecz niesprawiedliwa, lecz Chrystusowi chodziło nie o wyjaśnienie opisanego zdarzenia, ale na podstawie tej przypowieści, o przybliżenie sposobu, w jaki człowiek może wejść do królestwa niebieskiego. Miłość Boga jest darem przewyższającym czysto materialne kalkulacje co do spełnionych uczynków sprawiedliwości. Podobnie jest przy opisie powrotu syna marnotrawnego (Łk 15,11–32).

          W zasadzie należy uznać, że sprawiedliwość Boża jest dla człowieka tajemnicą. «Bóg nie jest sprawiedliwy, ale miłosierny» (L. Kołakowski). Dobroć Boga nie zawsze jest po ludzku logiczna, ale w dalszej perspektywie życia najbardziej skuteczna. Sprawiedliwość Boża może nas szokować. «Bóg nie zdejmuje ciężaru, lecz wzmacnia plecy» (Franz Seraphicus Grillparzer 1791–1872).

          Gdybym przekonywał do wstrzemięźliwości seksualnej przedmałżeńskiej byłbym hipokrytą. Mogę jedynie apelować. Bądźcie roztropni, uczciwi i odpowiedzialni.

           Małżeństwo spełnia głównie potrzeby prokreacyjne, ale nie tylko. Jest bardzo ważnym elementem współistnienia ludzi, mężczyzny i kobiety. Mówi się, że małżeństwo jest podstawową komórką społeczną. W wierze jest małym Kościołem. Małżeństwo obarczone jest odpowiedzialnością za drugiego człowieka oraz troską o najmłodszych. Jego ważnym powołaniem jest właściwa dydaktyka najmłodszego pokolenia. Powinna być przykładem prawdziwej miłości interpersonalnej. O zaletach małżeństwa można pisać wiele. Związki partnerskie, nieformalne są zubożoną formą małżeńską i choć mogą się w pełni realizować, to pozostawiają niedosyt duchowy. Miłość współmałżonków jest wtedy wyłącznie ich sprawą prywatną. W związku sakramentalnym miłość jest wtopiona w miłość Boga-Ojca. Miłość taka jest darem ofiarnym nie tylko dla współmałżonka, ale dla wielu. Mogą z niego korzystać nawet ci, którzy pozostają w wolnym związku. Objawia się to radością ze związków sakramentalnych. W nich uczestniczy Bóg. Miłość dwojga  promieniuje i ogrzewa innych.

          Powyższe słowa korespondują z perykopą Dobrowolna bezżenność (Mt 19,10–12). Autor suponuje, że: “są i tacy bezżenni, którzy dla królestwa niebieskiego sami zostali bezżenni” (Mt 19,12). Wypowiedź ta jest niezwykła i zaskakująca. Autor zdaje sobie sprawę z trudności pojmowania tej wypowiedzi na sposób ludzki, więc podkreśla: “Nie wszyscy to pojmują […] Kto może pojąć [to], niech pojmuje” (Mt 19,10–12). Jak wspomniałem miłość jest darem ofiarnym. Jeżeli przebywa się w związku, wiele z niej przechodzi na użytek rodziny. W przypadku bezżenności cała miłość może być darem ofiarnym dla innych. Przypominam sobie modlitwy wielu osób bezżennych o podobnej treści. «Panie nie dane mi było zawrzeć związku małżeńskiego. Niech pokłady mojej miłości zostaną wykorzystane dla szczęścia innych. Niech rozgrzeją miłość tych, którzy nie potrafią same z siebie wydobyć to wielkie uczucie. Panie, zabierz mnie i daj innym». Słowa te, wsparte ciągłymi modlitwami są bardzo skuteczne. Być może tego nie widać na co dzień, ale każda, choćby najmniejsza modlitwa, dobry uczynek, czy tchnienie miłości czyni dobra niewyobrażalne.

          Gdyby na świecie była większa świadomość mocy miłości, to wierzę, że świat byłby inny. Miłość jest pewnym spektrum. Posiada odcienie chłodniejsze i gorące. Nie można traktować jej instrumentalnie. Jest zbyt ważna. To nie tylko przyjemne uczucie, ale podstawowe narzędzie do podtrzymywania istnienia świata i relacji z Bogiem.

          Miłość dziecka jest nieskalana, najczystsza, bez uwarunkowań. Jest obrazem miłości królestwa niebieskiego. Jezus pokłada w dzieciach nadzieję: “Dopuśćcie dzieci i nie przeszkadzajcie im przyjść do Mnie; do takich bowiem należy królestwo niebieskie” (Mt 19,14).            

           Jezus ujawnia tajemnicę doskonałości. To przywilej nie dla każdego osiągalny. Życie jest statystycznie średnie.  To zrozumiałe. Nie wszyscy posiadają nadzwyczajne zdolności. Doskonałość jest jednak dostępna prawie dla każdego. Trzeba tylko po nią sięgnąć. Ma ona jednak swoją cenę. Nic za darmo. Aby mieć jedno, trzeba czasem zrezygnować z wielu.

          Perykopa Bogaty młodzieniec (Mt 19,16–22) pokazuje pewnego młodzieńca, który zafascynowany nauką Jezusa zapragnął życia wiecznego. Prawdopodobnie chodziło mu o życie wieczne z «górnej półki». Chwałę na miarę herosa, bohatera. Zapragnął wielkości. Jezus odpowiedział mu: “A jeśli chcesz osiągnąć życie, zachowaj przykazania” (Mt 19,17). To wystarczy. Warunek zbawienia, czyli, mówiąc językiem kolokwialnym, przyzwoite życie wieczne człowiek ma zapewnione przy zachowaniu przykazań Bożych. Młodzieńcowi to nie wystarcza. Pyta jak osiągnąć więcej. Jezus mu odpowiedział: “Jeśli chcesz być doskonały, idź, sprzedaj, co posiadasz, i rozdaj ubogim, a będziesz miał skarb w niebie. Potem przyjdź i chodź za Mną!” (Mt 19,21). Nie takiej odpowiedzi oczekiwał młodzieniec. Nie taką matematyką i logiką się posługiwał. Chciał wiele dać z siebie, ale zachowując przy tym to, co miał. Jezus proponuje mu dziwną filozofię: Wielkość przez zubożenie. Rzecz w tym, że w królestwie niebieskim zupełnie inne są reguły gry. Nie każdy jest w stanie przyjąć nowe warunki. Nie każdy potrafi je zrozumieć. Szkoda, bo po głębszym zastanowieniu się mogą okazać się bardzo atrakcyjne.

          Być doskonałym, to znaczy być zdolnym do wielkich aktów miłości i miłosierdzia. Oddać swoje bogactwo innym i przywdziać szatę ubogiego jest aktem nobilitującym. Nie każdego na to stać, bo cena jest wysoka. Przebaczanie największym  grzesznikom, mordercom to postawa godna Jezusa Chrystusa. Nadstawiać drugi policzek, nosić ciężary innych, nie chwalić się swoimi uczynkami na rzecz bliźnich, znosić w pokorze upokorzenia. Czy to cię przeraża?  Czy stać cię, by wznieść się ponad to? Ten quiz trzeba rozegrać samemu.

           Prawo: nie cudzołóż (Wj 20,14; Pwt 5,18; Mt 5,27) ujmuje się nie tylko w kategorii czynu, ale również myśli pożądliwych: “Następnie pożądliwość, gdy pocznie, rodzi grzech, a skoro grzech dojrzeje, przynosi śmierć. Nie dajcie się zwodzić, bracia moi umiłowani!” (Jk 1,15–16). Człowiek, świadom prokreacyjnych możliwości swojego ciała i płci, jest równocześnie wolny «od przymusu swego ciała i płci» (Jan Paweł II). W prawie świeckim, za myśli, nie ponosi się konsekwencji.

          Według Mateusza rozwód może przeprowadzić wyłącznie mężczyzna, zgodnie z żydowskim prawem. Marek natomiast zwraca się z tym problemem do mężczyzn i kobiet (Mk 10,11–12). Marek pisał do Rzymian, a tam o rozwód mogły starać się obie strony.

          Chrystus wyraźnie identyfikuje cudzołóstwo z grzechem: “Idź, a od tej chwili już nie grzesz” (J 8,11). «Cudzołóstwo jest grzechem dlatego, że stanowi złamanie osobowego przymierza mężczyzny i kobiety» (Jan Paweł II). Dlaczego czystość jest tak ważna? Na to pytanie odpowiada  Pierwszy List do Koryntian: “Czyż nie wiecie, że ciało wasze jest świątynią Ducha Świętego, który w was jest, a którego macie od Boga, i że już nie należycie do samych siebie” (1 Kor 6,19). Jezus więc poucza: “Strzeżcie się rozpusty; wszelki grzech popełniony przez człowieka jest na zewnątrz ciała; kto zaś grzeszy rozpustą, przeciwko własnemu ciału grzeszy“(1 Kor 6,18). Proszę zauważyć, że ludzkie ciało zostało przyjęte do jedności Osoby-Słowa. Poprzez Wcielenie i odkupienie, Chrystus wpisał w ciało ludzkie nową godność. «Owocem ceny odkupienia jest Duch Święty mieszkający w ciele ludzkim jak w świątyni» (Jan Paweł II).  “Czyż nie wiecie, że ciała wasze są członkami Chrystusa? Czyż wziąwszy członki Chrystusa będę je czynił członkami nierządnicy? Przenigdy! Albo czyż nie wiecie, że ten, kto łączy się z nierządnicą, stanowi z nią jedno ciało? Będą bowiem – jak jest powiedziane – dwoje jednym ciałem. Ten zaś, kto się łączy z Panem, jest z Nim jednym duchem” (1 Kor 6,15–17).

          Większość młodych ludzi ma za sobą przedmałżeńskie doświadczenia seksualne. Jak je traktować obecnie?

          Pomimo powyższego dezyderatu na temat czystości, fakt pozostaje faktem. Podobnie jak Mojżesz został postawiony w sytuacji przeciwstawienia się Bogu dopuszczając wielożeństwo, tak obecna sytuacja nieobyczajowa zmusza do podjęcia właściwej postawy.

          Współżycie przed ślubem należy uważać za doświadczenia wynikające z ciekawości potrzeb doznań cielesny oraz poznania zalet psycho-fizycznych współpartnera. Tam, gdzie nie ma głównego warunku związku – miłości, jest karykaturą małżeństwa. To konsumpcja cielesnych przyjemności. Sama w sobie nie jest ona złem. Jednak może być złem, gdy zajdzie okoliczność podjęcia skutków praktyk seksualnych. Podejmując niebezpieczne praktyki należy być odpowiedzialnym. Dlaczego? Bo gdy na świecie pojawi się owoc tych praktyk, trzeba myśleć już o jego dobru. Chwilowa przyjemność może zakończyć się dramatem.

          W Ewangelii Mateusza (również Marka) faryzeusze wystawiają Jezusa na próbę, pytając: “czy wolno mężowi oddalić żonę” (Mt 19,3; Mk 10,2). Pytanie jest podstępne. Faryzeusze wiedzieli, że pierwotnym zamysłem Boga było małżeństwo jednego mężczyzny z jedną kobietą. Jezus odpowiada: “Co wam nakazał Mojżesz?  Oni rzekli: Mojżesz pozwolił napisać list rozwodowy i oddalić”. Wówczas Jezus rzekł do nich: “Przez wzgląd na zatwardziałość serc waszych napisał wam to przykazanie. Lecz na początku stworzenia Bóg stworzył ich jako mężczyznę i kobietę” (Mt 19,7; Mk 10,3–6). Tłumaczenie Jezusa jest niezwykłe. Człowiek przeciwstawił się woli Boga. Prawnie dopuścił wielożeństwo. Dlaczego? Powodów było kilka. Główną przyczyną był brak mężczyzn i nadmiar kobiet przez prowadzone bratobójcze wojny.

          Jezus powołując się dwukrotnie na Księgę Rodzaju: “Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę” (Rdz 1,27); “Dlatego to mężczyzna opuszcza ojca swego i matkę swoją i łączy się ze swą żoną tak ściśle, że stają się jednym ciałem” (Rdz 2,24) chce wskazać na całkowite i wyłączne oddanie się dwojga osób w miłości jako najgłębszy sens małżeństwa. Konieczny jest więc powrót do nieskażonych początków, czyli do pierwotnego planu Boga, do nierozerwalności więzów małżeńskich.

          Jezus przywrócił pierwotną nierozerwalność małżeństwa i nie pozwolił na żadne rozwody: “Co więc Bóg złączył, niech człowiek nie rozdziela” (Mt 19,6). Wyjątek: “A powiadam wam: Kto oddala swoją żonę – chyba w wypadku nierządu – a bierze inną, popełnia cudzołóstwo. I kto oddaloną bierze za żonę, popełnia cudzołóstwo” (Mt 19,9; por. Mk 10,11; Łk 16,18; por 1 Kor 7,10n) należy prawdopodobnie rozumieć, że chodzi tu o związki kazirodcze, które były niezgodne z przepisami prawa żydowskiego.

          Współżycie dwóch osób poza małżeństwem jest czynem zakazanym prawem Bożym w Starym Testamencie: “Nie będziesz cudzołożył” (Wj 20,14; Pwt 5,18), “potwierdzonym przez Jezusa Chrystusa w Nowym Testamencie (Mt 19,18).  Stosunki seksualne mają określone zadanie prokreacyjne i są prawem małżeńskiej wyłączności. Akty seksualne winny wynikać z miłości dwojga osób, kobiety i mężczyzny, gotowych do przyjęcia daru poczęcia przez Boga. Bez tej gotowości akty seksualne są wyłącznie rozrywką cielesną. Współżycie seksualne w małżeństwie służy do umocnienia więzi duchowej między małżonkami. “Chociaż mężczyzna i jego żona byli nadzy, nie odczuwali wobec siebie wstydu” (Rdz 2,25). Radość i przyjemność, jaką niosą akty seksualne, winny dopełniać szczęście małżeńskie. Jeżeli współżycie seksualne nie jest zarazem aktem miłości, to jest specyficzną rozrywką polegającą na wzajemnym drażnieniu fizycznym miejsc erogennych. Nie ma tu nic z ducha. Akt płciowy zamienia się w czynności mechaniczno-biologiczne (np. przekrwienia narządów). Człowiek staje się dla człowieka przedmiotem z racji ciała. Dusza ludzka tu już nie rządzi. Tu władzę ma ciało. “Oto, czego uczę: postępujcie według ducha, a nie spełnicie pożądania ciała. Ciało bowiem do czego innego dąży niż duch, a duch do czego innego niż ciało, i stąd nie ma między nimi zgody, tak że nie czynicie tego, co chcecie” (Ga 5,16–17). Dlatego: “Ci bowiem, którzy żyją według ciała, dążą do tego, czego chce ciało; ci zaś, którzy żyją według Ducha – do tego, czego chce Duch” (Rz 8,5). Kiedy mężczyzna i kobieta przestają być dla siebie wzajemnie bezinteresownym darem, wówczas: “poznają, że są nadzy”  (Rdz 3,7) i rodzi się w ich sercach wstyd nagości na skutek pożądliwości. Dochodzi jeszcze lęk przed konsekwencjami współżycia.

          Rozdział 18 kończy się przypowieścią o Nielitościwym dłużniku (Mt 18,23–34). W niej ukazany jest mechanizm przekazywania sobie wzajemnie dobra, życzliwości, zrozumienia (funkcjonału dobra) oraz końcowa puenta przebaczania.  Należy wzajemnie sobie pomagać i wspierać. To nie tylko konieczność, ale i obowiązek. Obowiązek, który powinno spełniać się z radością. Trzeba cieszyć się z możliwości pomagania innym i przebaczania. Dobro powinno rozchodzić się, interferować i czynić dalsze dobra. Na tym polega duchowa mechanika królestwa niebieskiego.

          Nie należy liczyć na Miłosierdzie Boże, gdy samemu nie skorzystało się z tej nadzwyczajnej możliwości miłości do bliźniego: “Podobnie uczyni wam Ojciec mój niebieski, jeżeli każdy z was nie przebaczy z serca swemu bratu” (Mt 18,35).         

           Rozdział 19 zaczyna się perykopą Nierozerwalność małżeństwa (Mt 19,1–9). Mateusz rozpoczyna ten temat pytaniem faryzeuszy do Jezusa:  “Czy wolno oddalić swoją żonę z jakiegokolwiek powodu?” (Mt 19,3). Jezus, powołując się na nauki ojców, odpowiada: “Czy nie czytaliście, że Stwórca od początku stworzył ich jako mężczyznę i kobietę? I rzekł: Dlatego opuści człowiek ojca i matkę i złączy się ze swoją żoną, i będą oboje jednym ciałem. A tak już nie są dwoje, lecz jedno ciało. Co więc Bóg złączył, niech człowiek nie rozdziela». Odparli Mu: «Czemu więc Mojżesz polecił dać jej list rozwodowy i odprawić ją?» Odpowiedział im: «Przez wzgląd na zatwardziałość serc waszych pozwolił wam Mojżesz oddalać wasze żony; lecz od początku tak nie było.  A powiadam wam: Kto oddala swoją żonę – chyba w wypadku nierządu – a bierze inną, popełnia cudzołóstwo. I kto oddaloną bierze za żonę, popełnia cudzołóstwo”  (Mt 19,4–9).

          Małżeństwo od zarania było w koncepcji Boga jako związek kobiety i mężczyzny. Fizycznym obrazem związku jest akt, w którym obie istoty, mężczyzna i kobieta łączą się ze sobą i stają się jednym ciałem: “dlatego opuści człowiek ojca swego i matkę  i złączy się ze swoją żoną, i będą oboje jednym ciałem” (Mt 19,5; Mk 10,7–8). Złączenie fizyczne połączone uczuciem prawdziwie miłosnym jest obrazem idealnego związku. Związek taki zaplanował Bóg. Aktem spinającym go jest przysięga składana sobie nawzajem. Deklaracja i przysięga połączona z consummatum (dopełnienie przez akt  seksualny)  jest aktem małżeńskim.

          Zawarcie powyższego związku jest aktem wiążącym, przysięgą. Ma charakter bardzo osobisty. Rozgrywa się między dwojgiem małżonków. To pewna osobista tajemnica, misterium duchowe. To jest już coś bardzo pięknego. Szkoda, że tak niewiele wiedzą młodzi na ten temat.

          Brak legalizacji związku powoduje jego nieokreśloność. To powoduje, że wobec społeczeństwa związek taki jest enigmatyczny. Nie ma podstaw do dawania wiary, że akt taki zaistniał. To powoduje wiele nieporozumień. Brak aktów prawnych nie chroni związku. Związek taki podobny jest do zamku zbudowanego z piasku. Silniejszy wiatr zawieje i już go nie ma.

          Legalizacja związku w urzędzie państwowym nadaje mu status prawny. Tym samym chroni go od niedomówień formalnych. 

          Bóg uczestniczy w każdym ludzkim działaniu. Co innego jest jednak, gdy Bóg zostaje zaproszony na ceremonię przysięgi. Kapłan pełni wtedy rolę jedynie szafarza sakramentu, tj. widzialnego znaku przysięgi małżeńskiej. Kandydaci  udzielają sobie sakramentu małżeństwa w obecności przedstawiciela Kościoła – prezbitera lub diakona, albo świeckiego delegowanego przez biskupa miejsca, który ich związek małżeński potwierdza i błogosławi (w obecności co najmniej dwóch świadków). Bóg błogosławi i autoryzuje każdy związek małżeński poprowadzony poprawnie. Związek nabiera charakteru trwałego: “Co więc Bóg złączył, tego człowiek niech nie rozdziela!” (Mt 19,6; Mk 10,9). Spełniane są przy tym różne formalności pisemne.

          Małżonkom powinno zależeć, aby ceremonię ślubu uświetnić niezwykłym Gościem – Bogiem. Gość Ten przynosi ze sobą niewyobrażalne dary łaski. Wystarczy po nie sięgnąć i nimi się cieszyć. Obfitość darów zauważą jedynie ci, którzy na nie się otworzą. Szkoda, że w zawierusze weselnej najczęściej Bóg nie zajmuje honorowego miejsca.

         Narracja perykopy jest nieuporządkowana. Wnikliwa jednak analiza tekstu pozwala odczytać w nim jeszcze czwarte wyjście. Jest w nim modlitwa i szukanie pomocy u Boga: “zaprawdę, powiadam wam: Jeśli dwaj z was na ziemi zgodnie o coś prosić będą, to wszystkiego użyczy im mój Ojciec, który jest w niebie” (Mt 18,19). Wyjście niekonfliktowe, opierające się na najwyższym autorytecie Boga Ojca. Ponieważ prośba dotyczy nie usunięcia materii grzechu, a jedynie zmiany woli czynienia grzechu, to należy spodziewać się owoców szczerej i żarliwej modlitwy wstawienniczej. Różne są rodzaje modlitw błagalnych, ale opisana to ta, która, mówiąc kolokwialnie, «najłatwiejsza» do spełnienia. Sprawy woli rozgrywają się na autostradzie duchowej, na której Bóg nie musi zmagać się z prawami przyrody. Owoce modlitwy spływają również na proszącego. Troska o innych jest cnotą i Bogu się ona podoba.

          W tej nieuporządkowanej perykopie pojawia się rozszerzenie uprawnień na innych uczniów: “Zaprawdę, powiadam wam: Wszystko, co zwiążecie na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążecie na ziemi, będzie rozwiązane w niebie” (Mt 18,18), danych samemu Piotrowi wraz z prawem prymatu. Warto przywołany tekst poddać obróbce teologicznej, czy Jezus chciał w ogóle zakładać nową organizację religijną (chrześcijaństwo). Niektórzy uważają, że Jezus chciał jedynie udoskonalić judaizm (ks. prof. M.Rosik). Być może przywołany tekst pomoże w rozstrzygnięciu tego zagadnienia.

          Ostatnie zdanie perykopy ma znaczenie ekumeniczne: “Bo gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje, tam jestem pośród nich” (Mt 18,20). Prawdopodobnie ten werset był znaczący podczas obrad II Soboru Watykańskiego w temacie ekumenizmu. Tam, gdzie modli się dwóch, tam powstaje najmniejsza komórka Kościoła Chrystusowego, niezależnie do jakiego kościoła chrześcijańskiego się należy. Werset ten należy do tzw. perełek Nowego Testamentu. Ujawniają one prawdę uniwersalizmu religijnego, jednej wiary w tego samego Boga.

          Jezus pouczał: “Otóż wy nie pozwalajcie nazywać się Rabbi, albowiem jeden jest wasz Nauczyciel, a wy wszyscy braćmi jesteście. Nikogo też na ziemi nie nazywajcie waszym ojcem; jeden bowiem jest Ojciec wasz, Ten w niebie. Nie chciejcie również, żeby was nazywano mistrzami, bo jeden jest tylko wasz Mistrz, Chrystus. Największy z was niech będzie waszym sługą. Kto się wywyższa, będzie poniżony, a kto się poniża, będzie wywyższony” (Mt 23,3–11). Jezus sam nie zakładał organizacji kościelnych. Był indywidualnym przekaźnikiem nauk odczytanych ze stanu Prawdy, pochodzący od Ojca.  Działał bezpośrednio wśród ludzi. Jego nauki należy odczytywać, w duchu takiego właśnie postępowania. Jezus oczekiwał postawy religijnej niekoniecznie wynikającej z przynależności do wspólnoty. Religia, duchowość to duchowe i indywidualne aspekty każdego człowieka. To indywidualny stosunek do Stwórcy i wiary. Każdy człowiek na swój sposób ma w swoim sercu sprawy boskie. Kościół jako organizacja ujmuje religię szerzej i na płaszczyźnie wspólnotowej. Wypełnia inne przykazania Jezusa, np. miłości bliźniego, ale przy okazji wypacza częściowo czystą naukę Jezusa. Tak też mimo zakazu Jezusa, kapłani uzurpują sobie nazwę „ojcze” (duchowny), a pierwszego z nich tytułują „świętym”.  Posługi kościelne są mocno opłacane, i można je porównać do usług zarobkowych, a nie do posług religijnych. Dwory biskupie są przykładem demontażu i odejścia od postaw sługi bożego. Pokusa władzy i majętności w niczym nie przypominają biednego Nauczyciela.

          Wszyscy, którzy grzeszą, mają nieuporządkowaną relację z Bogiem. Można przyrównać ich do chorych na duszy. Egzekwowanie sprawiedliwości jest zawsze ludzkim odwetem, niezależnie od wagi uczynku. Sprawiedliwość Boża nazywa się miłosierdziem. Jeżeli można, i ma to znamiona dydaktyki, należy przebaczać. Więźniowie powinni mieć nadzieję wcześniejszego opuszczenia więzienia. Motywacja ta pozwoli odrzucać pokusy zemsty.  Resocjalizacja duchowa jest bardzo potrzebna. To, co jest zauważane na co dzień, jest przerażające i bardzo bolesne.

          O obowiązku przebaczania mówi kolejna perykopa Ewangelii: Obowiązek przebaczania:  Panie, ile razy mam przebaczyć, jeśli mój brat wykroczy przeciwko mnie? Czy aż siedem razy? Jezus mu odrzekł: «Nie mówię ci, że aż siedem razy, lecz aż siedemdziesiąt siedem razy» (Mt 18,21–22). Siedemdziesiąt siedem razy znaczy zawsze. To wezwanie do przebaczania ukazuje Bożą koncepcję świata i zasadę współistnienia istot ludzkich. Miłość powinna być bazą wszystkich ludzkich zachowań i oddziaływań. Silniejszy to ten, który może dać coś słabszemu. Znaczniejszy, to ten, którego stać, aby służyć innym. Bogatszy to ten, który może oddać coś biedniejszemu. Mądrzejszy to ten, który umie zamilczeć. Najszlachetniejszy kamień jest ten, który wszystkie inne kraje, a siebie zarysować nie daje – najszlachetniejsze serce jest to właśnie, które da się skaleczyć, niż samo zadraśnie (Adam Asnyk).

          Perykopa Zgorszenie (Mt 18,5–11) jest pełna metafory: “Otóż jeśli twoja ręka lub noga jest dla ciebie powodem grzechu, odetnij ją i odrzuć od siebie! Lepiej jest dla ciebie wejść do życia ułomnym lub chromym, niż z dwiema rękami lub dwiema nogami być wrzuconym w ogień wieczny.  I jeśli twoje oko jest dla ciebie powodem grzechu, wyłup je i odrzuć od siebie! Lepiej jest dla ciebie jednookim wejść do życia, niż z dwojgiem oczu być wrzuconym do piekła ognistego” (Mt 18,8–9). Jej wyjaśnienie opisane jest w przypisie do powyższego tekstu: nie chodzi o to, by w pewnych okolicznościach należało lub  można było pozbawić się ręki, nogi lub oczu, ale z pewnością chodzi o wskazanie na bardzo wielką konieczność skutecznego unikania  grzechu.

         Warto dobrze zapoznać się z powyższym tekstem. Jest on bowiem bardzo dobrym przykładem, często stosowanej w Piśmie świętym figury literackiej zwanej hiperbolą. Inaczej mówiąc jest to celowe nadużycie (przesada) formy i treści do zaakcentowania opisanego problemu. Hiperbola ma wywołać emocje i nadać treści odpowiedniego wydźwięku.

          Zgorszenie musi przyjść, ale trzeba wystrzegać się, aby nie być jego autorem. Grzechy w rezultacie osłabiają relację z Bogiem. Wzrasta odległość od Boga, która w końcu może spowodować urwanie się wzajemnej więzi. Kto pokładał nadzieję w Bogu, a teraz utracił z Bogiem kontakt, siłą rzeczy, czuje się nieszczęśliwy, osamotniony i zabłąkany.

         W następnej perykopie Owca zabłąkana (Mt 18,12–14) Bóg, jak dobry Pasterz, pragnie odnaleźć zagubioną owcę. Pozostawia stado, aby ratować tę jedyną zagubioną. Kiedy ją odnajduje cieszy się, a może i świętuje. Perykopa ma podobne przesłanie i dydaktykę, co przypowieść o synu marnotrawnym św. Łukasza (Łk 15,11–32). W niej opisany jest syn, który złamał przymierze miłości, utracił godność, a jednak wrócił, uznał swoją grzeszność, przez co doznał aktu miłosierdzia od swego Ojca.  

          Każdy w swoim życiu może pobłądzić i mieć słabsze dni. Ważne jest jednak, aby w porę powrócił na właściwą drogę. Powroty są wydarzeniami radosnymi. Bo nie jest wolą Ojca, który jest w niebie, aby zginęła choć  jedna owca (por. Mt 18,14). To niezwykłe, jak Ojciec Niebieski troszczy się o każde ludzkie istnienie. Jak bardzo ważny jest dla Boga choćby najmniejszy, najsłabszy człowiek. Każde dziecko etiopskie, które nie ma szans przeżycia, ma sens w oczach Boga. Trudno ludziom dojrzeć i zrozumieć wszystkie tajemnice Boga. Trzeba wierzyć, że tak jest.  

          Niektórzy są zdania, że nie należy w ogóle wtrącać się w cudze życie. Oburzeni są, gdy o nich się mówi. Mają pretensje, że przekazuje się innym nawet własne uwagi, opinie. Czy mówienie o kimś do kogoś jest grzechem? Absolutnie nie, jeżeli wynika z troski lub jest zwykłym przekazem faktograficznym.

          Perykopa Upomnienie braterskie (Mt 18,15–20) przedstawia temat troski, gdy dostrzega się nieetyczne zachowanie bliźniego. Ewangelia przedstawia scenariusz postępowania: “Gdy brat twój zgrzeszy, idź i upomnij go w cztery oczy. Jeśli cię usłucha, pozyskasz swego brata. Jeśli zaś nie usłucha, weź z sobą jeszcze jednego albo dwóch, żeby na słowie dwóch albo trzech świadków oparła się cała sprawa. Jeśli i tych nie usłucha, donieś Kościołowi! A jeśli nawet Kościoła nie usłucha, niech ci będzie jak poganin i celnik!” (Mt 18,15–17). Dzisiaj są oczywiście inne obyczaje i nikt nie będzie donosił do Kościoła. Chodzi tu o pewną procedurę, która z założenia ma wyciągnąć grzesznika z jego opresji. Upomnienie w cztery oczy, to dyskretne zwrócenie uwagi, aby wskazać, że inni widzą zachowanie grzesznika inaczej. Na tym etapie powinna rozwinąć się życzliwa dyskusja. Jeżeli grzesznik odbiera ją jako atak, to nic z takiej rozmowy nie będzie. Od wielkiej kultury i wyczucia pouczającego zależy, czy ten pierwszy etap się powiedzie. Drugi etap jest już interwencją. Zło grzesznika nabiera charakteru społecznego. Przez niego cierpią inni. Trzeba położyć temu kres. Konieczni są świadkowie interwencji. Etap ten jest bardzo trudny i rzadko daje pozytywne rezultaty. Grzesznik przybiera postawę ofiary. Jego uczynek schodzi na margines. On jest biedny, bo coś od niego chcą. Siła złego na jednego. Trzecie wyjście w dzisiejszej dobie, to zgłoszenie uczynku do organów kontrolnych (ścigania).  Materia zła być może pozostanie zatrzymana, ale traci się przyjaciela. Na długo pozostaje się wrogiem.

         Perykopa Podatek na świątynię (Mt 17,24–27) jest kompilacją prawdziwego zdarzenia historycznego z narracją i koncepcją redakcyjną Mateusza. Jezus wskazywał na konieczność płacenia podatków: “Żebyśmy jednak nie dali im powodu do zgorszenia, idź nad jezioro i zarzuć wędkę! Weź pierwszą rybę, którą wyciągniesz, i otwórz jej pyszczek: znajdziesz statera. Weź go i daj im za Mnie i za siebie!” (Mt 17,27). Tekst ten ma charakter dydaktyczny i jest własną wstawką Mateusza. W innych ewangeliach nie występuje. Trudno jest przyjąć, aby Jezus posłużył się tak łatwym sposobem zapłacenia podatku. Przekazał nie swoje pieniądze, lecz wykorzystał swoją moc. Zapłacił również za Piotra. To  kojarzy się z przywilejami, jakie mają celebryci. Łatwym kosztem osiągają to, co inni muszą wypracowywać w pocie czoła. Jeżeli Jezus i uczniowie nie musieli płacić podatku na świątynię, co jest trochę tutaj niejasne, to zapłacenie podatku tylko w imię ominięcia zgorszenia jest nieuzasadnioną uległością.

         Uczniowie byli ciekawi: “Kto właściwie jest największy w królestwie niebieskim” (Mt 18,1). Jezus wskazał na dziecko. Oczywiście jest w tym pewna metafora. Człowiek dorosły ma umiejętność analizowania sytuacji pod kątem strat i zysków. Cokolwiek mówi, czy robi, podyktowane jest jego partykularnym interesom. W zasadzie można tę zdolność pochwalić. Trzeba być rozsądnym w każdym momencie i odpowiedzialnym. Co Jezus miał na myśli? Kiedy w grę wchodzą uczucia, cała matematyka zysków i strat bierze w łeb. Człowiek zakochany postępuje nieracjonalnie. W swoim zawierzeniu odkrywa się przed drugim człowiekiem. Jest zdolny do poświęceń i trudów. Dziecko do momentu wyrośnięcia kieruje się tylko uczuciem i potrzebami ciała. Nie jest wyrachowane. Jest pełne zawierzenia. Jezus wskazując na dziecko chciał powiedzieć, że w miłości trzeba być jak dzieci, bo one są czyste duchowo, nieskalane i wiarygodne.  Tym samym Jezus mówi o najważniejszej w życiu sprawie – miłości. W oczach małego dziecka można dostrzec spojrzenie Boga. W wyciągniętych rączkach – zawierzenie, w przytuleniu – całkowite oddanie, a we łzach – rozpacz i brak zrozumienia.

         “Kto się więc uniży jak to dziecko, ten jest największy w królestwie niebieskim” (Mt 18,5). Słowo „uniży” jest niezręcznością literacką (albo tłumaczenia). Nie ma potrzeby uniżać się, aby kochać. Bóg stworzył człowieka do postawy pionowej. W niej oczekuje Bóg od nas szacunku i miłości.

          Jezus ujawnia  niesamowitą rzecz: “Muszą wprawdzie przyjść zgorszenia, lecz biada człowiekowi, przez którego dokonuje się zgorszenie” (Mt 18,7). Co to znaczy „muszą”? Czy było to w koncepcji stworzenia? Co na to Stwórca? Czy nie mógł temu jakoś zaradzić? Co jest grane?

          Muszą, bo jest to konsekwencja dania człowiekowi wolnej woli. Człowiek może wszystko, może nawet odwrócić się od Stwórcy. Jeżeli tak, nie może go więc spotkać za to kara. To zdanie może dziwić w świetle katechezy kościelnej, która dostrzega tu potrzebę potępienia, kary i piekła. Trzeba wyzwolić się z tego lęku, bo jest ono nieuprawnione. Bóg wiąże z człowiekiem własne koncepcje, ale przygotował się na taką ewentualność. Każdy znajdzie swoje miejsce na miarę własnych oczekiwań i swoich wysiłków. Kto za życia odrzuca Boga, bez Niego będzie wiódł życie wieczne. Jakie ono będzie, trudno powiedzieć. Wiadomo natomiast, że zjednoczenie z Bogiem gwarantuje nam radość i szczęście. Rozumni, roztropni i świadomi istnienia Stwórcy powinny zainteresować się czego On od człowieka oczekuje. Jeżeli będzie dane to człowiekowi (gdy tego zapragnie i otworzy się na Boga) odczyta ze stanu Prawdy program życiowy dla siebie. Zaskakujące jest, jaki on jest różnorodny, ciekawy i pełen emocji. Życie należy traktować jako wielką podróż z przygodami. Po drodze czeka wiele niebezpieczeństw. Trzeba się z tym zmierzać. Nieraz człowiek będzie wyprowadzany ze spokoju. Emocje niejednokrotnie dadzą nieuporządkowany koniec. Człowiek będzie się złościł, klął i wyzywał. Nieraz ukradnie, gdy będzie głodny. Walnie przez łeb, kto się jemu naprzykrza. Ambicje sprowokują go do sięgnięcia po dobra nienależne. Czasem upije się i narozrabia. Czasem sięgnie po atrakcyjne «zło». Jak mówią, «życie to nie je bajka, ale je bitwa». Apostoł Paweł powiedział: “Możecie się gniewać, ale nie grzeszcie. Słońce niech nie zachodzi nad waszym gniewem” (Ef 4,26). Sam Jezus wyzywał faryzeuszy, uczonych w piśmie, a nawet własnych uczniów (“plemię żmijowe, precz szatanie”, itp). Dlaczego? Bo był usadowiony w tej samej rzeczywistości, co każdy człowiek. Ziemia jest terenem wielkiej fabryki, gdzie wykuwa się ludzkie zbawienia. Iskry sypią się w koło. Sam Jezus powiedział: “Nie przyszedłem wezwać do nawrócenia sprawiedliwych, lecz grzeszników” (Łk 5,32). Nie należy uważać się za świętego. Wtedy człowiek sam siebie oszukuje. Trudno ufać ludziom nieskazitelnym. Cichociemni, fałszywi święci ręce do Boga wznoszą, gdy ich kamera ujmuje. Bronią krzyża, a postępują wbrew Jego naukom. Gardzą drugim człowiekiem tylko dlatego, że są inni. Trudno szanować ludzi cynicznych, pełnych pogardy, a także dewotyzmu i przesadnej fałszywej pobożności.   Tak, muszą wprawdzie przyjść zgorszenia, lecz biada człowiekowi, przez którego dokonuje się zgorszenie.